Abstract:
بعد از شکست قیام زید بن علی 7 توسط امویان، یحیی بن زید اوضاع عراق را برای ادامه راه پدر و پی گیری قیام خود مناسب ندید و به پیشنهاد یاران خود، برای پی گیری اهداف نهضت زید، مخفیانه و به دور از چشم جاسوسان اموی، به سوی خراسان سفر کرد. در این هجرت تاریخ ساز، حوادث وروی دادهایی رخ داد که جای تأمل و بررسی دارد. این مقاله، ابتدا به حوادث هجرت یحیی بن زید و سپس تعامل او با امویان می پردازد و هم چنین عواملی بررسی می گردد که به تنش در روابط علویان با امویان انجامید.
Machine summary:
"این قیام ها به سر انجام نرسید و به اهداف خود به طور کامل دست نیافت، ولی در شناساندن چهره واقعی امویان به مردم و افکار عمومی، نقشی انکارناپذیر داشت و همین قیام یحیی بن زید، جرقه های شورش در خراسان را به یک انقلابی بزرگ تبدیل کرد که حکومت اموی را ساقط نمود.
جالب این جاست که قتل یحیی را نیز در قریه ارغوی می داند و می نویسد: اینک مرقد یحیی بن زید در جوزجان و در نزدیکی گنبد کاووس بین استرآباد و بجنورد واقع شده است.
در این که یحیی در قریه ارغوی شهر انبار از توابع جوزجان، به شهادت رسیده اختلاف چندانی وجود ندارد و بیشتر منابع تاریخی قدیم آن را ذکرکرده اند؛ از جمله یعقوبی در این باره نوشته است: پس نصربن سیار، مسلم بن احوز هلالی را برای جنگ با یحیی بن زید فرستاد.
این قریه به فاصله 5/1 کیلومتر، در مشرق شهر کنونی سرپل (در شمال افغانستان، درهمسایگی میمنه(فاریاب)وجوزجان و غور و بامیان واقع است و مرقد امام یحیی نیز در آن جا قرار دارد، که کتیبه ای به خط قدیم کوفی و بنایی کهن سال دارد و یکی از فضلای معاصر جوزجان، قاری محمدعظیم عظیمی آن را خوانده و محترم محمد یعقوب واحدی جوزجانی، آن را با شرحی در نامه ژوندون کابل (شماره 15 سرطان 1341) منتشر کرد.
نتیجه با توجه به بررسی حوادث و روی دادهای مربوط به هجرت یحیی بن زید به سوی خراسان، به این نتیجه می رسیم که بعد از شکست قیام زید، علویان و به ویژه یحیی در ادامه راه پدر، چاره ای جز هجرت نداشتند و برای این هدف مهم، مبارزه خود را در خراسان پی گیری نمودند."