Abstract:
مرگ لازمه جداییناپذیر زندگی بشر است؛ اما چه باید کرد تا سنگینی غم آن کاهش یابد؟ از عوامل مهمی که سلامت روان آدمی را به مخاطره میاندازد، فشارهای روانی است که پدیدههای گوناگونی سبب آن میشود. یکی از این پدیدهها، مرگ است. این نوشتار با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی در پی ارائه مهارتهای قرآنی در تحمل فقدان و مرگ عزیزان است که آدمی در پرتو آن میتواند فشار روانی مصیبت را تحمل، بلکه از آن در رشد و تعالی خویش بهره بگیرد. مقاله حاضر با تکیه بر آیات قرآن کریم و روش تفسیر موضوعی و معناشناسی، به بیان مهارتهای قرآنی تحمل فقدان عزیزان میپردازد. قرآن برای تحمل مرگ عزیزان، مجموعهای از مهارتهای شناختی (خداشناختی، انسانشناختی، روانشناختی و جهانشناختی) و مهارت رفتاری (تقوامداری) و مهارتهای اخلاقی (یاد خدا، صبر، توکل و تسلیم) را ارائه داده است که به تفصیل در نوشتار بدانها پرداخته میشود. حاصل این نوشتار این است که آدمی برای تحمل فقدان عزیزان، ناگزیر از بهرهگیری مهارتهای ارائه شده قرآنی است، وگرنه هم گرفتار جزع و فزع، اضطراب و افسردگی روحی میشود و هم از مطلوب فطری خویش که تکامل روحی است، دور میماند.
Machine summary:
"مالکیت خداوند بر هستی: یکی از مهارتهای شناختی ارائه شده در قرآن برای تحمل فقدان عزیزان این است که خداوند در آیات متعددی به مالک بودن خویش توجه داده است؛ چه آنکه اگر آدمی باور داشته باشد مالک اصلی خداست و آنچه در اختیار آدمی است امانتی بیش نیست، هیچ وقت از پسگیری امانت بیتابی نخواهد کرد.
آری اگر انسان این گونه به خداوند شناخت داشته باشد، یعنی او را در خوشایند و ناخوشایند زندگی، همراه خویش ببیند و بداند همه امور در برابر دیدگان او انجام میشود، توان تحمل فقدان در او تقویت میشود؛ چراکه ناظر دیدن خدا به هنگام فقدان (مرگ عزیزان) آدمی را به مصلحت و حکمت پسگیری عزیزان رهنمون میسازد.
در آیهای دیگر به مقدر بودن حوادث اشاره میکند و فایده آن را این میداند که انسان نه از ناخوشیها غمگین شود و نه از خوشیها سرمست: «ما أصاب من مصیبة فی الأرض ولا فی أنفسکم إلا فی کتاب من قبل أن نبرأها إن ذلک علی الله یسیر لکیلا تأسوا علی ما فاتکم ولا تفرحوا بما آتاکم» (حدید: 22ـ23)؛ هیچ مصیبتی ناخواسته در زمین و نه در وجود شما روی نمیدهد مگر اینکه همه آنها قبل از آنکه زمین را بیافرینیم در لوح محفوظ ثبت است، و این امر برای خدا آسان است.
بر پایه همین شناخت، اگر انسان به مقدر بودن حوادث باور داشته باشد و آن را تصادفی نپندارد، توان تحمل او بر مرگ عزیزان افزایش مییابد، چون شخصی که به قضا و قدر الهی باور دارد، برای هر چیزی اندازه و حدی از طرف خدا قائل است و همه حوادث را مقدر از ناحیه خدا میداند."