Abstract:
فقاهت، بارزترین وصف امام خمینی1 است و پرسش اصلی این گفتار نیز درباره نوآوری فقهی ایشان میباشد. فقه اسلامی دریای بیکرانی از معرفت دینی است. ازاینرو، نگارنده پرسش اصلی را در حوزه فقه سیاسی متمرکز کرده است. نوآوری فقهی امام راحل از سنخ تحول معرفتی - ساختاری در برداشت رایج فقها از موضوع ولایت فقیه است. در برداشت رایج برای موضوع باب مستقلی دیده نشده و ولایت فقیه بهعنوان اولی لحاظ نگردیده است، حال آنکه امام خمینی برای ولایت فقیه، عنوان اولی قائل بوده و آن را در کنار سایر احکام اولی، مانند نماز، روزه و حج و بلکه بالاتر از آنها دیده است. حکومت فینفسه و بالاصالة دارای مصلحت است و برای مشروعیت اعمال خود نیاز به مصلحتی غیر از مصلحت فینفسه ندارد. این برداشت جدید از حکومت برای امام خمینی در دوره تاسیس حکومت اسلامی، بیش از پیش جلوهگر بوده است. نگارنده بر مبنای نوآوری امام خمینی در فقه سیاسی به برخی نکات متفاوت با دیدگاه بزرگان دین اشاره کرده است.
Machine summary:
"مشارکت فقیهان با معصوم7 در همین معنای ولایت اعتباری یا مفهوم سیاست و حکومت است، نه در ولایت تکوینی که مختص رسول خدا و ائمه اطهار است: وقتی میگوییم ولایتی را که رسول اکرم9 و ائمه9 داشتند، بعد از غیبت، فقیه عادل دارد، برای هیچکس این توهم نباید پیدا شود که مقام فقیهان همان مقام ائمه و رسول اکرم است؛ زیرا اینجا صحبت از آن مقام نیست، بلکه صحبت از وظیفه است.
او با این مطلب که جامعه شیعی، علیرغم باور به ولایت معنوی امام عصر(عجلالله تعالی فرجهالشریف)، تحت سیطره حکومتی غیر دینی و غیر شرعی باشد - زیرا طبق فرض ایشان، حاکمیت شرعی با حضور امام میسر است - مخالفتی ندارد: اما اکنون که آن تئوری منتفی است و چنان شخصی در میان امت نیست، چه باید کرد؟ آیا به تئوری ولایت عرفانی میتوان چنگ زد؟ آن تئوری متعلق به سلوک معنوی است و رهبری باطنی از آن در میآید، نه رهبری سیاسی و در مقام حکومت و مدیریت، ناکارآمد و بلکه خطرناک است.
اما فقیه، نه به این دلیل (تلازم ولایت باطنی و ولایت سیاسی) که بهدلیل جعل و نصب عام امام عصر(عجلالله تعالی فرجهالشریف)، ولایت و زعامت سیاسی دارد؛ چنانکه امام خمینی1 بارها یادآور این نکته بودند: وقتی میگوییم ولایتی را که رسول اکرم9 و ائمه: داشتند، بعد از غیبت، فقیه عادل دارد، برای هیچکس این توهم نباید پیدا شود که مقام فقها همان مقام ائمه و رسول اکرم است؛ زیرا اینجا صحبت از مقام نیست، بلکه صحبت از وظیفه است."