Abstract:
دکتر توفیق سبحانی در حین تصحیح کلیات شمس بر اساس نسخهء 770 قونیه،بعضی اختلافهای نسخهء اساس خود و تصحیح فروزانفر را که به رغم ایشان در آنها ضبط قونیه ترجیح داشته،استخراج و آنها را ضمن مقالهای طرح کرده است.اگر امر دایر بر استخراج اختلافهای نسخهء قونیه به عنوان یکی از نسخههای مرجع فروزانفر و متن نهایی چاپ فروزانفر باشد،این اختلافها سر به هزاران مورد خواهد زد؛چون همچنانکه تصور شده است،نسخهء قونیه از نظر ضبط کلمات،برای فروزانفر نسخهء اساس تلقی نمیشده و مرجعیت تام نداشته است.در این مقاله یکایک موارد 93 گانهء مقالهء دکتر سبحانی یک بار دیگر بررسی شده تا معلوم شود که ضبط کدام،مرجح است و چرا.
While collating Kolliāt-e Shams based on Ghooniyeh Version 770، Towfigh Sobhāni extracted some cases which are different from those in the version used by Foroozānfar and through reasoning concluded that the Ghooniyeh Version is more authentic. If the comparison is to be based on the Ghooniyeh Version and the version finally published by Foroozānfar، the number of the differences will know no limits because Foroozānfar did not consider the Ghooniyeh Version as his only authentic text.
In this article the 93 cases mentioned by Sobhāni are once more examined in order to show which record is more authoritative.
Machine summary:
"همچنانکه ایشان در چکیدهء مقاله،هدف از انتشار آن نوشتار را«روشنتر شدن پارهای موارد»راجع به اهمیت و سندیت نسخهء قونیه ذکر کردهاند،بنده نیز دقیقا با همان قصد و نیت،یکایک نکتههای ایشان را به بحث و بررسی میگذارم و سعی میکنم تا ضمن صحه گذاشتن بر اهمیت و اعتبار نسخهء قونیه و ارزشمندی زحمتی که استاد در فراهم آوردن چاپ دیگری از دیوان کبیر بر اساس آن نسخه کشیدهاند،خاطرنشان سازم که عظمت و دقت و اهمیت کاری که فروزانفر در تصحیح این متن بزرگ کشیدهاند،هنوز بیبدیل است و کلیات شمس با همهء اشکالات کوچکی که از لحاظ تصحیح و معنی پارهای از لغات و اصطلاحات خاص مولانا بر آن وارد است و دلیل اصلی آن نیز بیماری و ناتوانی استاد فروزانفر و به تبع آن عدم امکان مباشرت مستقیم در قرائت و ضبط متن در تمام مراحل کار بوده است، هنوز اعتبار خود را حفظ کرده است.
با توجه به همین چند مثال که البته نظایر بسیاری در چاپ سبحانی دارد،میتوان چشمپوشی استاد فروزانفر را از ضبط های قطعا نادرست و غیر قابل ذکر،موجه دانست و گفت که اگر ایشان خود را به ذکر تمام ضبط های درست و نادرست نسخهها ملزم میکردند،چند برابر انرژی و کاغذ صرف میشد؛بدون اینکه کمترین فایدهای بر آن مترتب باشد؛همچان که امروزه حواشی بسیار شلوغ و آشفتهء خمسهء نظامی چاپ شوروی سابق،خیلی کمتر مورد مراجعهء خوانندگان و حتی اصحاب تحقیق قرار میگیردم؛چون پیدا کردن ضبط درست از میان آنها مثل پیدا کردن سوزنی در انبار کاه است!البته در تمام مواردی که ضبط نسخ دیگر مغفول مانده است،با اطمینان نمیتوان ضبط متن را بر آنها مرجح دانست و حق را به استاد فروزانفر داد اما با استقصا و بررسی موارد ترک ضبط نسخهء قونیه در پابرگهاد،به ندرت میتوان موردی یافت که وجه ترجیحی نسبت به متن مختار فروازنفر داشته باشد یا حتی توجیهی برای درستی آن پیدا شود."