Abstract:
کانت قوه فاهمه را واجد مفاهیمی مقدم بر تجربه میداند. این مفاهیم یا مقولات،ساختار و صورت کلیتبخش و ضرورتآفرین احکام هستند.در نگاه کانت شناخت واقعیت در قالب این مفاهیم برای آدمی سامان میگیرد. از سوی دیگر،در فلسفه اسلامی مفاهیم حقیقی و کلی به معقولات اولی یا مفاهیم ماهوی که حاکی از ماهیات اشیاء هستند و معقولات ثانیه منطقی و معقولات ثانیه فلسفی تقسیم میشوند.این نوشتار به مقایسه مقولات کانتی با معقولات ثانیه در فلسفه اسلامی میپردازد.نگارنده بر این باور است که توجه به لحاظهای مختلف در مفاهیم،این نوشتار را از دیگر نوشتارهای مشابه متمایز میکند.در اینجا ما نخست به توضیح لحاظهای مختلف مفاهیم میپردازیم و در ادامه با تبیین مختصری از مقولات کانتی و معقولات ثانیه در فلسفه اسلامی،به مقایسه آنها مینشینیم.
Machine summary:
"مفهوم پیشین بسیط72،در مقابل مفهوم *اکنون این پرسش اساسی مطرح میشود که آیا میتوان فهرست کاملی از مفاهیم پیشینی فاهمه را ارائه نمود؟در پاسخ به این پرسش کانت معتقد است که برای کشف فهرست مقولات میبایست جدول انواع ممکن منطقی تصدیقات را مورد توجه قرار داد؛چرا که هر مقولهیی با یک عمل منطقی مطابق است.
اکنون جای این پرسش است که آیا معنایی که کانت درباره هریک از این شاکلهها ارائه کرده،با مفهوم متناظر خود در معقولات ثانیه، اینهمانی دارد؟مثلا آیا معنای علیت در معقولات ثانیه و در شاکله کانتی به یک معناست؟بعبارت دیگر هرچند شاکله مقولات کانتی از عالم دیگری غیر از عالمی که معقولات فلسفی حاکی آنند حکایت میکنند،اما اگر تنها معنا و مفاد آنها(من حیث هی) بدون توجه به مصادیق(یعنی به حمل سوم از لحاظهای چهارگانه)لحاظ شود آیا به یک معنا هستند؟ برای پاسخ به این پرسش باید،هریک از شاکلهها را با مفهوم متناظر خود در معقولات ثانیه،مقایسه نمود.
آیا میان تعاریف و محتویات خود این مفاهیم مقایسه سامان مییابد یا اینکه مصادیق آنها-مانند علیت و جوهریت-مورد مقایسه واقع میشوند؟ با توجه به مطالبی که ارائه شد،معقولات ثانیه در فلسفه اسلامی بالحمل الاولی با مقولات کانتی بالحمل الاولی،باوجود نقاط مشترک،در تعریف متفاوت و متمایزند و هریک تعریف جداگانهیی دارند.
اما درباره مقایسه میان معقولات ثانیه بالحمل الشایع و مقولات کانتی بالحمل الشایع با توجه به اینکه در فلسفه نقادی عالم سومی که همان عالم پدیدار(فنومن)است اضافه میشود،به این مهم رهنمون شدیم که مقولات کانتی را نه میتوان معقول اولی و نه معقول ثانی منطقی و فلسفی در فلسفه اسلامی دانست."