Abstract:
به اعتقاد بیشتر علمای امامیه و گروهی از اهل سنت،آغاز نزول قرآن همزمان با بعثت پیامبر اکرم(ص)بوده است.عدهای از محدثان و مفسران نیز عقیده دارد که آغاز نزول قرآن در ماه رمضان بوده و در این راستا به آیات:«شهر رمضان الذی أنزل فیه القرآن»(بقره،185) و«إنا أنزلناه فی لیلة القدر»(قدر،1)استشهاد کردند.گروهی نیز نیمهء شعبان و 12 ربیع الاول را تاریخ آغاز نزول وحی دانسته و میگویند:منظور از«لیلة مبارکة»در آیهء 3 سورهء فرقان شب نیمهء شعبان میباشد.به منظور بررسی میزان درستی این دیدگاهها،نگارنده به بررسی سندی روایات آغاز نزول پرداخته است-زیرا بحث و کنجکاوی پیرامون راویان یک حدیث،جستجو دربارهء استحکام متن حدیث است و استواری متن در گرو متین بودن سند میباشد.جستجو در اسناد روایات به روشنی مینمایاند که وجاهت متن حدیث تا اندازهای وامدار سند بوده و پریشانی و آشفتگی راویان،متن روایات را متزلزل میسازد-بنابراین،در پایان،نتیجه میگیرد که 27 رجب،آغاز نزول وحی و شب قدر ماه رمضان زمان نزول دفعی قرآن بوده است.آخرین کتاب الهی،دربردارندهء آیین زندگی و مهارتهای آن میباشد،همچنانکه قرآن خود مهم و بزرگ است،دانستن آغاز نزول آن نیز اهمیت دارد؛زیرا آغاز نزول آن شروع تحول در زندگی بشری است.اما در مورد زمان آغاز نزول قرآن روایات متعددی وجود دارد. این مقاله در پی آن است روایات آغاز نزول وحی را از نظر سندی بررسی کرده و نظریهء مختار را تبیین نماید و در پایان،گزارشی اجمالی از مهمترین آراء مربوط به آغاز نزول ارائه و پس از نقد هریک از آن دیدگاهها،شبهات مربوط به آن را پاسخ دهد.
Machine summary:
"(کلینی،کتاب الصیام باب لیلة القدر،66/4) -علی بن ابراهیم،عن أبیه،عن ابن ابی عمیر،عن عمر أذنیه،عن الفضیل؛زراره و محمد بن مسلم عن حمران أنه سأل ابا جعفر عن قول الله عز و جل «إنا أنزلناه فی لیلة مبارکة» (دخان، 3)قال:نعم لیلة القدر و هی فی کل سنة فی شهر رمضان فی العشر الأواخر و لم ینزل القرآن إلا فی لیلة القدر،قال الله عز و جل: «فیها یفرق کل أمر حکیم» (کلینی،اصول کافی، 751/4؛ابن بابویه قمی،621/1؛مجلسی،583/61) مقصود از آن(لیلة مبارکد)شب قدر است که هرسال در دههء آخر ماه رمضان میباشد و قرآن جز در شب نازل نشد.
(مجلسی،83/98) روایات اهل سنت دربارهء نزول قرآن در شب قدر -أخرج احمد و ابن جریر و محمد بن نصر و ابن ابی حاتم و الطبرانی و البیهقی فی شعب الایمان و الأصبهانی فی الترغیب عن واثلة بن أسقع و أن رسول الله(ص)قال:أنزلت صحف ابراهیم فی أول لیلة من رمضان و أنزلت التوراة ست مضین من رمضان،أنزل الله القرآن لأربع و عشرین خلت من رمضان»صحف ابراهیم در نخستین شب ماه رمضان و تورات در ششم و انجیل در سیزدهم و زبور در هجدهم و قرآن در بیست و چهارم ماه رمضان نازل شد (سیوطی،243/1)و این حدیث با آیهء «شهر رمضان الذی أنزل فیه القرآن...
(سیوطی،911/1) پارهای از روایات نیز بعثت پیامبر را در ماه رمضان میدانند که از بین آنان روایت زیر قابل تأمل است: حدثنی ابو بکر بن عبد الله بن ابی سبرة عن اسحاق بن عبد الله بن ابی فروة عن ابی جعفر قال: نزل الملک علی رسول الله علیه السلام بحراء یوم الاثنین لسبع عشرة خلت من شهر رمضان و رسول یومئذ ابن اربعین سنة و جبریل الذی کان ینزل علیه بالوحی."