Abstract:
عثمانیان در دوره سلطان سلیمان قانونی، با پرداختن به جنگهای اروپایی، از دیپلماسی نظامی خود درباره ایران کاستند و حتی از تحریک ازبکان علیه صفویان خودداری کردند. اما با رهایی از جنگهای اروپایی و نیز تحریک شدن حساسیتهای سیاسی و مذهبی ازبکان، یورشهای همزمانی در مرزهای شرقی و غربی ایران رخ داد. زبان، نژاد و مذهب مشترک و اندیشه تجدید خلافت، عوامل اتحاد عثمانیان و ازبکان علیه ادعاهای مذهبی و سیاسی صفویان بوده است. این پژوهش، چگونگی اتحاد عثمانیان و ازبکان را در دوره شاه طهماسب صفوی بررسی و علتیابی میکند. در این مقاله بر آنیم سیاستهای سلطان سلیمان عثمانی را در زمینه ایران و به ویژه دیپلماسی وی را درباره ازبکان ماوراءالنهر واکاوی کنیم و پیآمدهای اتحاد دو دولت سنیمذهب در شرق و غرب ایران را بر حیات دولت صفوی در این دوران برشماریم. در واقع، این پژوهش، بخشی از روابط درونی در جهان اسلام را در سده دهم هجری/ شانزدهم میلادی بررسی میکند.
Machine summary:
"oN,5 loV تأثیر روابط عثمانیان و ازبکان بر حیات دولت صفوی در عصر شاه طهماسب حمید حاجیانپور استادیار گروه تاریخ دانشگاه شیراز چکیده عثمانیان در دوره سلطان سلیمان قانونی،با پرداختن به جنگهای اروپایی،از دیپلماسی نظامی خود درباره ایران کاستند و حتی از تحریک ازبکان علیه صفویان خودداری کردند.
در مدت تاخت و تازهای سلطان عثمانی در اروپا،ایران صفوی از یورشها در مرزهای غربی مصون ماند؛هرچند سردی روابط دو کشور در دوران پس از چالدران و حتی در زمان جلوس شاه طهماسب ادامه یافت؛زیرا صلح با ایرانیان،تنها دیپلماسی واقعبینانهای بود که سلطان سلیمان بنابر مقتضیات زمان پذیرفته،ولی پس از صلح با فردیناند و شارل پنجم در سال 939 ق و رهایی موقت از جنگهای اروپا،سلطان سلیمان فرصتی دوباره برای اجرای سیاستهای پدرش در سرزمینهای اسلامی یافت.
ازبکان نیز به برقراری مناسبات سیاسی با سلطانهای عثمانی علاقه نشان دادند و حتی کوشیدند همزمانی را در تهاجم به ایران با عثمانیان حفظ کنند؛به گونهای که به هنگام حرکت به سمت تبریز که در تصرف نیروهای عثمانی بود، سلطان عثمانی نامهای از عبید خان ازبک دریافت کرد که در آن خان ازبک اعلام آمادگی کرده بود که او نیز از شرق به ایران حمله کند.
شاه عباس اول چون عرصه را بر خود تنگ یافت در تدبیری سیاسی و نظامی با دولت عثمانی مصالحه کرد و برادرزادهاش، حیدر میرزا را به همراه چهار نفر از خانها،از جمله مهدی خان چاوشلو برای سفارت به استامبول فرستاد و در نوروز سال 1590 ق999/ م."