Abstract:
مالکیت بر اعیان و ذمم از دیرباز رایج بوده و مورد پذیرش دین اسلام قرار گرفته است. در عصر حاضر، نوع دیگری از مالکیت به نام "مالکیت معنوی" نیز پدید آمده است. جوامع مختلف, حقوق ناشی از این نوع مالکیت را که در اشکال حق انحصاری اختراع، حقوق مؤلف، علائم تجاری، طرح¬های صنعتی، اسرار بازرگانی و ... ظهور پیدا میکند، به رسمیت شناختهاند و تلاش میشود با وضع قوانین، حدود و مدت این حقوق معین گردد تا زمینه و اساس حمایت از مالکیت معنوی فراهم ¬آید. این پدیده در فقه اسلامی جزو مسایل مستحدثه محسوب میشود و در این مقاله تلاش شده است مشروعیت و قابلیت تملک این¬ حقوق با استناد به ¬نظر عرف و نگاهی دوباره به منابع فقهی به اثبات برسد
Machine summary:
"پاسخ به پرسش دوم با توجه به این که مفهوم ملک،عام است و بر اشیایی که ارزش قیمی هم ندارد ملک اطلاق میشود،حال پرسش دوم مطرح میشود که آیا این حقوق معنوی در دایره تملک انسان قرار میگیرند تا تمام احکام ملکیت بر آنها جاری شود یا نه؟ برای روشن شدن موضوع،علاوه بر واژه"حق"که پیشتر از آن سخن گفته شد، بررسی واژه"ملک"نیز ضروری است.
بنابراین،موارد حقوق معنوی و آثار فکری هم که جنبه ارزش مالی دارد هرگونه معامله جایز است و تصرف بدون نقل و انتقال شرعی و عرفی،مصداق اکل مال به باطل است.
دیدگاه جمعی از فقیهان معاصر در میان فقهای معاصر برخی با حقوق معنوی موافق و برخی با آن مخالف هستند: صاحب جامع المسایل در پرسش و پاسخی چنین گفته است: س:کتابی است که مؤلف آن یک نویسنده خارجی است و در بعضی از مراکز علمی تدریس میشود و نویسنده حق چاپ و تکثیر را منحصر به خود دانسته،آیا به خاطر نیاز و ضرورت میتوان بدون اجازهء او این کتاب را تکثیر کرد؟ ج:حق چاپ از حقوق ثابت عقلائیه است و منحصر به مؤلف یا ناشر میباشد لذا تکثیر آن بدون اجازه آنها جایز نیست(نک:2/422).
استفاده از نرمافزاری که بدون رضایت تولید کننده تکثیر شده است،برای دیگران چه حکمی دارد؟ منتظری در پاسخ گفته است: به نظر اینجانب تولید و اختراع و تألیف برای مولد، مخترع و مؤلف ایجاد حق میکند مگر این که خود او صرفنظر کند."