Abstract:
روش«تحلیل گفتمان»میکوشد از روی آثار ظاهری گفتار و نوشتار ساختار تولید و رابطهی کلی آن را مطالعه کند.با اینروش،تحقیق بیشتر در قالب جامعهشناسی گفتار و نوشتار بررسی میشود.از اواسط دههی 1960 تا 1970،درپی تغییرات گستردهی علمی معرفتی در رشتههایی چون انسانشناسی،قومنگاری،جامعهشناسی خرد،روانشناسی ادراکی اجتماعی،شعر،معانی بیان،زبانشناسی،نشانهشناسی و سایر رشتههای علوماجتماعی و انسانی علاقهمند به مطالعات نظاممند ساختار و کارکرد و فرآیند تولید گفتار و نوشتار ظهور کرده است. تحلیل گفتمان سعی دارد با مطالعهژی عوامل بیرون از متن،به ترکیب فرهنگی،اجتماعی، سیاسی و...دست پیدا کند و کاری فراتر از تحلیلهای سنتی عرضه کند.این تلاش تحلیل گفتمان از علاقهی مبدعان اینروش به نظریههای ایدئولوژیکی و تاریخ علوم نشأت میگیرد. تحلیل گفتمان که یکی از روشهای کیفی مطرح در حوزههای گوناگون ارتباطات، زبانشناسی انتقادی،علومسیاسی(امنیتی-استراتژیک)و اجتماعی به شمار میرود،میکوشد رابطهی میان تشکیل ایدئولوژی و تشکیل گفتار و شرایط را تولید کند. در حقیقت،باید گفت روش تحلیل گفتمان به دلیل ناکارآمدی روشهای دیگر تحلیل محتوا در دستیابی به لایههای پنهان متن و فراتر رفتن از سطح عینیتها،وارد حوزهی بررسی پیامهای ارتباطی شد و این را باید برخاسته از متقضیات زمان و توجه متفکران معاصر به بحثهای انتقادی در مورد رسانهها دانست.
Machine summary:
"در حقیقت،باید گفت روش تحلیل گفتمان به دلیل ناکارآمدی روشهای دیگر تحلیل محتوا در دستیابی به لایههای پنهان متن و فراتر رفتن از سطح عینیتها،وارد حوزهی بررسی پیامهای ارتباطی شد و این را باید برخاسته از متقضیات زمان و توجه متفکران معاصر به بحثهای انتقادی در مورد رسانهها دانست.
پیشینه تحلیل گفتمان تحلیل گفتمان (discourse analysis) که در فارسی از آن به سخن کاوی،تحلیل کلام و تحلیل گفتار نیز یاد میشود،گرایشی میان رشتهای است که از اواسط دههی 0691 تا اواسط دههی 0791 درپی تغییرات گستردهی علمی-معرفتی در رشتههایی همانند انسانشناسی،قومنگاری،جامعهشناسی خرد،روانشناسی ادراکی و اجتماعی،شعر،معانی بیان،زبانشناسی و سایر رشتههای علوم اجتماعی،سیاسی و انسانی متمایل به مطالعات نظاممند ساختار و کارکرد و فرآیند تولید گفتار و نوشتار ظهور کرده است.
بهطور کلی شامل تنوع رویکردها و دیدگاههای مختلف با (به تصویر صفحه مراجعه شود) روشهای گوناگون زیادی است؛و در جایی دیگر اضافه میکند تحلیل گفتمان مجموعهای از روشها و تئوریها برای بررسی زبان و کاربرد زبان در زمینههای اجتماعی است.
در مرحلهی توصیف،به این پرسشها در خصوص واژگان در متن پاسخ میگوییم: کلمات واجد کدام ارزشهای تجربی بوده و چه نوع روابط معنایی به لحاظ ایدئولوژیک میان کلمات وجود دارد؟کلمات واجد کدام ارزشهای رابطهای هستند؟آیا عباراتی وجود دارند که دال بر حسن تعبیر باشند؟آیا کلماتی وجود دارند که رسمی یا محاورهای باشند؟کلمات واجد کدام ارزشهای بیانی هستند؟در کلمات از کدام استعارهها استفاده شده است؟ویژگیهای دستوری واجد کدام ارزشهای تجربی هستند؟از لحاظ دستوری جملات معلوم هستند یا مجهول؟آیا جملات مثبت هستند یا منفی؟ویژگیهای دستوری واجد کدام ارزشهای رابطهای هستند؟از کدام وجوه خبری، پرسشی،دستوری و یا امری استفاده شده است؟ویژگیهای دستوری واجد کدام ارزشهای بیانی هستند؟جملات ساده چگونه به یکدیگر متصل شدهاند؟برای ارجاع به داخل و بیرون متن،از چه ابزارهایی استفاده شده است؟متن واجد چه نوع ساختهای گستردهتری است؟ 5-تفسیر مرحلهی تفسیر روشن میسازد که فاعلان در گفتمان مستقل نیستند این مرحله به خودی خود بیانگر روابط قدرت و سلطه و ایدئولوژیهای نهفته در پیشفرضها،که کنشهای گفتمانی معمول را به صحنهی مبارزهی اجتماعی تبدیل میکند نخواهد بود."