Abstract:
تا آغاز فعالیت بانک شاهنشاهی در ایران تقریبا، وظایف این موسسه جدید را در امور پولی- اعتباری صرافان و تجار داخلی انجام می دادند. ورود بانک شاهنشاهی در عرصه اقتصادی - پولی کشور تباین و تضاد مستقیمی با منافع این گروه پر نفوذ در عرصه فعالیتهای اقتصادی- مالی داشت. بنابراین برخورد دشمنانه و رقابتآمیز طرفین اجتناب ناپذیر شد. به ویژه آنکه موسسه جدید مذکور به کمتر از تسلط کامل بر سر پلهای اقتصادی- پولی کشور رضایت نمیداد و از سویی گروه بانکداران محلی برای رهایی از تنگناهای گریزناپذیری که بانک شاهنشاهی برای آنها ایجاد کرده بود، در رقابتی که بیشتر به نوعی تنازع بقا شبیه بود درگیر شدند. پیش از این صرافان ایرانی تمام نقل و انتقالات و امور پولی و اعتباری کشور را به انجام میرساندند. در آستانه تشکیل بانک شاهنشاهی ایران، زمینههای درونی تاسیس موسسات بانکی در ایران مراحل نهایی را سپری میکرد و برخی تجار و صرافان بزرگ هم کوشیدند تا نظر مساعد حاکمیت قاجار را برای تاسیس یک بانک ملی ایرانی جلب کنند، اما این روند با تاسیس بانک شاهنشاهی و رقیبش، بانک استقراضی به شکست انجامید و رقابت خردکننده این بانکها هرگونه مجالی را از جامعه اقتصادی - تجاری ایرانی برای تاسیس بانک ایرانی تا سالها بعد به تعویق انداخت.
Machine summary:
"تمامپیشبینیها و محاسباتی که دربارۀ چگونگی فعالیت یک بنگاه درآمد اقتصادی و مالیانتظار میرفت در آن به اجرا گذاشته شده بود و کارشناسانی از دستگاه دیپلماسیانگلستان و نیز سیاستگذاران بانک همۀ جوانب فعالیت این بانک را بررسی کرده بودند،اما صرافان و بانکداران محلی ایرانی از روشهای نوین بانکداری و محاسبات اقتصادیاطلاع لازم و کافی نداشتند و هنوز بسیاری از مبادلات بانکی و مالی با مؤسسات مختلفاقتصادی و تجاری و شیوههای جدید خدمترسانی را نمیشناختند،به ویژه اینکه فقدانانسجام میان صرافان داخلی،که برای موفقیت در شبکۀ بانکی فعال ضروری بود،آنها رااز هرگونه کار گروهی و مشترک باز میداشت.
سیاستهای اعطای وام از سوی بانک شاهنشاهی به افراد حقیقی و بخشدولتی(ناطق،1371:27)،ارائۀ خدمات بانکی-اعتباری منسجم و منظم از طریقشعب گستردۀ خود در سراسر کشور و ایجاد تسهیلات لازم برای نقل و انتقالات پولی-اعتباری با بخشهای مختلف جهان به سرعت برتری تکنیکی آن را در مقایسه با رقیبانمحلی به اثبات رساند،نقش بانک شاهنشاهی،در جایگاه بانک دولتی ایران،تجار وصرافان داخلی را از بخش مهمی از فعالیتهای اقتصادی-پولی پیشین خود محرومکرد و چنانکه پیش از این هم ذکر شد واپسین تلاشهای تجار و صرافان بزرگ برایایجاد بانکها و مؤسسات اعتباری-مالی و تلاش آنها برای انتشار پولهای کاغذی مشابهاسکناسهای بانک شاهنشاهی و اقداماتی از این نوع بر اثر مخالفتهای شدید بانک و سفارت انگلیس که با یاری حکومت ایران نیز همراه بود،راهی به جایی نبرد(محبوبیاردکانی،1357:87-89)."