Abstract:
در فلسفه دین و الهیات جدید مسیحی، درباره نسبت ادیان با یکدیگر، و موضوع کثرت و اختلاف ادیان دو موضع کلی وحدت گرایی و کثرت گرایی دینی وجود دارد و هر یک، قرائت ها و مبانی مخ تلف معرفت شناختی، دین شناختی و زبانشناختی خاصی دارند که موجب تمایز و اختلاف آنها شده است. در این مقاله، با طرح و بررسی برخی از مهمترین مبانی و نظریات کثرت گرایی دینی، می کوشیم تا به این پرسش ها پاسخ دهیم که آیا اختلاف و کثرت ادیان ذاتی و حقیقی است، یا صوری و مجازی؟ و این اختلاف و کثرت بر کدام مبانی استوار است؟ و بالاخره اینکه آیا امکان توافق، یا حداقل تفاهم، میان ادیان وجود دارد یا نه؟ از مجموع مباحث چنین استنباط می شود که مهمترین مبانی اختلاف و کثرت ادیان مبانی معرفت شناختی و زبانشناختی است که موجب می شود متعلق تجربه دینی یا ایمانی یعنی حقیقت مطلق یا امر قدسی که واحد است، به اشکال و صور مختلف فهم و تعبیر شود . درنتیجه، آن حقیقت مطلق دینی به اقتضای تفاوت نفوس و اذهان و زبان انسان ها به صور مختلف ادراک و تجربه می شود و در قالب تعابیر مختلف بیان می گردد و هم ین نقطه نظر مشترک می تواند مبنای اساسی و بسیار مهمی برای تفاهم ادیان، علیرغم کثرت و اختلاف آنها قرار گیرد.
In the modern and philosophy of religion، there are two general approaches، namely religious pluralism and unificationism، each of them has its own epistemological، linguistic and religious principles which have made them different and distinguished. In this article we consider some of the most important principles and theories of religious pluralism and attempt to answer these questions: Is the difference and plurality of religions inherent and realistic or superficial and formal? What is the nature of such differences and plurality? Is it possible to establish agreement or at least some understanding among religions or not? Finally we come to the conclusion that the most important difference between religions is the distinction of their epistemological and linguistic principles. Because of this difference، the single source of all religious experiences، the Absolute Reality or the Sacred، seems plural and multiple; as a consequence، It takes different shapes and forms. Nevertheless، the Absolute Reality could be perceived as a common element of different religions and It can establish agreement and understanding among them.
Machine summary:
درآمدی بر برخی از مهمترین مبانی و نظریه های کثرت گرایی دینی * ابوالفضل ابراهیمی چکیده در فلسفۀ دین و الهیات جدید مسیحی ، دربارٔە نسبت ادیان با یکدیگر، و موضـوع کثـرت و اختلاف ادیان دو موضع کلی وحدت گرایی و کثرت گرایـی دینـی وجـود دارد و هـر یـک ، قرائت ها و مبانی مختلف معرفت شناختی ، دیـن شـناختی و زبانـشناختی خاصـی دارنـد کـه موجب تمایز و اختلاف آنها شده است .
طرح چنین مباحثی اهمیت و فواید نظری و عملی مختلفـی دارد، چـرا کـه بـر اساس آن بستری برای تصحیح نگـرش اصـحاب ادیـان نـسبت بـه علـل و ماهیـت اختلاف و کثرت دینی ، و امکان رسیدن آنها بـه یـک توافـق و تفـاهم دینـی فـراهم می شود و حتی چنانکه برخی عرفای قدیم و فیلسوفان دین جدید همچون مولوی و کنتول اسمیت مدعی هستند، امکان وحدت ایمان بشر و تشکیل یک الهیات جهـانی در آینده ، که در آن ادیان با وجود حفظ کثرت و اختلاف صور و سنن دینـی خـاص خود، به وحدت ذاتی و غایی دینی که مبتنی بر وحدت ایمان و غایـت دینـی یعنـی رستگاری است نایل شوند، نیز به وجود می آید.
Hick, John, "Religious Pluralism", The Encyclopedia of Religion, Mircea Eliade (ed.
− Hick, John, Disputed Questions in Theology and the Philosophy of Religion, Yale, New York University Press, 1993.