Abstract:
توسعه علمی از ارکان بسیار مهم توسعه همه جانبه محسوب می شود و در رشد و شکوفایی جنبه های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی یک جامعه نقش اساسی ایفا می کند. توجه به توسعه بر مبنای نتایج پژوهش های علمی ضرورتی حیاتی است. در این راستا، ایران نیز برای رسیدن به توسعه همه جانبه نیازمند توسعه علمی است. اما آن چه از تحقیقات مرتبط با این موضوع بر می آید آن است که موانع مختلفی، توسعه علمی در ایران را با مشکل مواجه ساخته است. هدف این مقاله آن است که با استفاده از تکنیک فراتحلیل، نتایج ده تحقیق و یا اثر مکتوب را در این خصوص واکاوی کرده و با طبقه بندی موانع توسعه علمی در ایران از دیدگاه اندیشمندان، راه حل هایی را در این خصوص جست و جو نماید. یافته های تحقیق نشان می دهد در حالی که تنها 10 درصد این آثار فقط به موانع درون فضای اجتماعی علم و 20 درصد فقط به موانع بیرون فضای اجتماعی علم توجه و تاکید نمودند، 70 درصد آن ها به وجود هر دو نوع این موانع در جامعه ایران اشاره دارند. براین اساس، برای برون رفت از این موانع، توجه و تلاش همه جانبه برای رفع هر دو نوع این موانع ضروری است. دیگر یافته این پژوهش آن است که تعداد اندکی از این آثار ده گانه به امکان علم بومی و نیز بومی شدن علوم اعتقاد داشته و آن را عاملی اساسی برای توسعه علمی می دانند. این آثار عدم توجه و یا کم توجهی به شرایط اجتماعی، ارزشی و فرهنگی حاکم بر فضای جامعه و نیز عدم تلاش برای بومی سازی علم را از موانع تاثیرگذار بر باروری و توسعه علم قلمداد کردند. به عبارت دیگر، این آثار توجه به منظومه ای از عوامل ارزشی و فرهنگی و اجتماعی خاص هر عرصه زندگی در فرایند تولید علم و به کارگیری یافته های علمی (بومی گرایی) و تلاش برای بازسازی نظریه ها و تحلیل های علمی و به کارگیری فناوری های غیربومی با توجه به الزامات و زمینه های بومی و ملی (بومی سازی علم) را عناصری مهم و موثر بر باروری و توسعه علم در ایران برشمردند.
Machine summary:
"چون نظام علمی برای کسب اهداف خود،تسهیلات و منابع لازم را ازجامعه دریافت میکند قانعیراد،مشکل فرار مغزها را ناشی از عدم نهادینه شدن علم در ایرانمیدهند و چارۀ این کار را هم در ارتباط دائم و منطقی نهاد علم با سایر نهادهای سیاسی،&%00510IOMG005G% اجتماعی فرهنگی و اقتصادی میداند و اگر چنین اتفاقی بیافتد از میزان مهاجرت نخبگان کاستهمیشود و نهایتا توسعۀ علمی هم با حضور و وجود نخبگان علمی رشد و توسعۀ بیشتریمییابد.
فهرست برخی از موانع توسعۀ علمی در درون و بیرون فضای علم در ایران (به تصویر صفحه مراجعه شود)قابل تأکید است که موانع توسعۀ علمی صرفا منحصر به آنچه آثار مکتوب مورد وصف اینمقاله اشاره کردند،نمیشود و میتوان از موانع دیگری نیز نام برد که از جمله عبارتند از: -تغییرات مستمر در قوانین و مقررات پژوهشی؛ -سلقهای عمل کردن مدیران در اجرای قوانین و مقررات پژوهشی؛ -عدم تعهد و رعایت ملاحظات اخلاقی در فرایندهای مختلف تحقیق(مثل تصویب،اجرا،تحلیل و انتشار نتایج تحقیق)؛ -کمبود قوانین حمایتی از پژوهشگران؛ -عدم هماهنگی بین نظام پاداشدهی موجود در دانشگاهها و مراکز علمی با کمیت و کیفیتفعالیتهای علمی و تکنولوژیکی؛ -قیمیگری برخی مدیران مالی در دانشگاهها و مراکز علمی و صرف بودجههای پژوهشیدر امور غیرپژوهشی؛ -عدم بهرهگیری کامل از توان انجمنهای علمی و تخصصی نخبه(مثل فرهنگستانهایعلوم)در کشور.
-توجه خاص مسئولان -اشاعۀ فرهنگ پژوهش در جامعه -مدیریت جامعۀ پژوهشی -عزم ملی برای توسعۀ علمی(شمسیپور،1386) در این راستا،همچنان که نتیجۀ تحقیق قانعیراد(1379)بر اهمیت نقش دین و توجه بهشرایط و مقتضیات ارزشی و فرهنگی و اجتماعی حاکم بر جامعه(شرایط و ویژگیهای بومی وملی)در توسعۀ علمی در قرون سوم تا پنجم هجری اشاره داشته است،میتوان با تکیه وبهرهگیری از ارزشها و هنجارهای اسلام و توجه به مقتضیات بومی و ملی در راه پیشرفت ورونق علمی ایران تلاش نمود."