Abstract:
قدرت یافتن عباسیان تحولاتی بنیادین در ساختار حکومت پدید آورد و مشارکت اقوام و ملل مختلف در امور جای انحصارطلبی اعراب را گرفت. این دگرگونی ها، به ویژه نفوذ ایرانیان بر دستگاه خلافت، به رویکرد نخستین خلفا به اخذ و نشر علوم انجامید که در نهضت ترجمه متجلی گردید و این رهگذر زمینه گسترش اندیشه های فلسفی و کلامی فراهم شد، از سوی دیگر این خلفا، خاصه مامون، با انگیزه کسب و جمع اقتدار سیاسی و مرجعیت دینی در نهاد خلافت به حمایت از معتزله برخاست و در زیر لوای صیانت از دین به سرکوب مخالفان پرداخت، اما این حرکت که در توسعه اندیشه های فلسفی و کلامی بسیار موثر افتاد، به دلیل حمایتها و فشارهای حکومتی از آن با عکس العمل اهل حدیث و عامه مردم روبرو شد و با ظهور کلام اشعری و سلطه اهل سنت و جماعت متوقف گردید.
Machine summary:
این دگرگونی ها، به ویژه نفوذ ایرانیان بر دستگاه خلافت ، به رویکرد نخستین خلفا به اخذ و نشر علوم انجامید کـه در نهضت ترجمه متجلی گردید و از این رهگذر زمینـۀ گـسترش اندیـشه هـای فلـسفی و کلامی فراهم شد؛ از سوی دیگر این خلفا، خاصه مأمون ، با انگیزٔە کسب و جمع اقتـدار سیاسی و مرجعیت دینی در نهاد خلافت به حمایت از معتزله برخاست و در زیـر لـوای صیانت از دین به سرکوب مخالفان پرداخت ؛ اما این حرکت که در توسعه اندیـشه هـای فلسفی و کلامی بسیار مؤثر افتـاد، بـه دلیـل حمایتهـا و فـشارهای حکـومتی از آن بـا عکس العمل اهل حدیث و عامه مردم روبرو شد و با ظهور کلام اشـعری و سـلطۀ اهـل سنت و جماعت متوقف گردید.
تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی ، خلافت عباسی ، کلام ، فلسفه ، معتزله مقدمه جامعه اسلامی به علت نیروهای قدرتمند انباشته بر ضد سیاست های امویان ، نمی توانست حکومت آنان را که بر مبنای معیارهای سنتی و عمدتا افکار قبیله ای عرب تعریـف شـده بـود، بـرای مـدت زمانی طولانی تحمل کند.
در تفصیل مطالب مذکور و تأثیر آن در فلسفه و کلام بیان می کنیم کـه منـصور عباسـی از نظریات حکومتی خاندان علی (ع ) به ویژه از ادعاهای فرزندان امام حسن (ع ) بـه خـوبی آگـاه و حتی در دوره امویان با محمد نفس الزکیه به عنوان نامزد خلافت بیعت کرده بـود٤؛ از ایـن روی به خطر آنان برای خلافت عباسیان واقف بود.