Abstract:
روایات ابوالحسن علی بن محمد بن قتیبه ـ که از محدثان و متکلمان شیعی معاصر امام هادی و عسکری† به شمار می آید ـ در تهذیب الاحکام، الاستبصار، من لایحضره الفقیه و تالیفات گونه گون شیخ صدوق، وسائل الشیعه و سایر منابع بنیادین حدیثی، منقول است و در گذشته و حال، فقیهان با اقبال وافر به آنها استدلال جسته و در ابواب مختلف فقهی، با استناد به آنها فتوا داده و پیروان مکتب امامت در عمل به مضامین آن نیز پایبند بوده اند. کشی نیز در جرح و تعدیل راویان به فزون از وی ـ که استادش به شمار می آید ـ به نقل حدیث پرداخته و اعتماد به گفته هایش کرده است. از سوی دیگر، محمد باقر بهبودی، نویسنده دو کتاب معرفه الحدیث و علل الحدیث و مصحح موسوعه بحارالانوار دیدگاهی منفی نسبت به او داشته و وی را با واژگان کاذب، مختلق، مزور و ملفق ـ که صریح در جرح هستند ـ دستخوش طعن شدید قرار داده است. نویسنده این مقاله با ارائه جایگاه حدیثی و گزارش برخی اساتید و تلامیذ وی ـ که به نحوی آینه شخصیتش به شمار می روند ـ و با تکیه و بر سخنان کشی، نجاشی، طوسی، حلی و سایر متخصصان دانش رجال؛ در صدد زدودن این پیرایه ها بوده و بر موثوق بودن او پای می فشرد و معتقد است که رادمردی خالصانه وی بود که باعث شد اندیشه ها، تصنیفات و میراث روایی برخی از صحابیان امامان رضا، جواد، هادی و عسکری† در قرن سوم و پس از آن رواج یابد.
Machine summary:
"ارزیابی جرح«علی بن محمد بن قتیبه» مهدی بیات مختاری* چکیده {IBروایات ابو الحسن علی بن محمد بن قتیبه-که از محدثان و متکلمان شیعی معاصر امام هادیو عسکری علیه السلام به شمار میآید-در تهذیب الاحکام،الاستبصار،من لا یحضهر الفقیه و تألیفات گونهگون شیخ صدوق،وسائل الشیعه و سایر منابع بنیادین حدیثی،منقول است و در گذشته و حال،فقیهان با اقبال وافر به آنها استدلال جسته و در ابو اب مختلف فقیهی،با استناد به آنها فتوا دادهو پیروان مکتب امامت در عمل به مضامین آن نیز پایبند بودهاند.
5. ارزیابی سخنان آقای خویی در عدم موثق بودن ابن قتیبه آیت الله خویی هر سه وجهی را که میتوان بر اعتبار ابن قتیبه ارائه نمود(معتمد کشی بودن وی،کاربردعنوان فاضل بر وی از سوی طوسی و تصحیح اخبار وی از سوی علامه حلی)مورد نقد خویش قرار دادهو در نهایت،سخن مؤلف مدارک الأحکام را دایر بر این که ابن قتیبه توثیق و بلکه مدح قابل توجه ندارد،تأیید نموده است؛گرچه با گفتن جمله و الله العالم در پایان،تردید خویش را نشان میدهد59.
-نجاشی(م 450 ق)نگاشته است: أبو الحسن علی بن محمد بن قتیبه نیشابوری-که کشی در کتاب رجالش به وی اعتماد کردهجزو صحابیان فضل بن شاذان و روایتکننده کتب وی به شمار میآید.
-سید بحر العلوم(م 1212 ق)،پس از ذکر روایتی که در سند آن ابن قتیبه قرار گرفته،مینگارد: به گفته نجاشی وی محل اعتماد کشی و رفیق فضل بن شاذان و روای کتب وی است،و ابنطاووس و حلی،تصریح به صحت حدیث وی کردهاند،از این رهگذر،حدیث موردنظر صحیحبه شمار میآید100."