Abstract:
کلانشهرها با توجه به تعریفی که از آنها می شود پدیده ای قرن بیستمی هستند، هر چند که ممکن است برخی از شاخص های آنها بتواند شامل معدودی شهر در مناطق مختلف جهان در دوره های گذشته نیز باشد. گوتمن کلانشهر را بزرگترین و در عین حال پیچیده ترین مصنوعی می داند که بشر تاکنون موفق به ساخت آن شده است. این مقاله در نظر دارد با توجه به معنا و مفهوم اصطلاح کلانشهر و روند شکل گیری و توسعه آن درجهان این پدیده را در کشور و بخصوص در مجموعه شهری تهران مورد بررسی قرار دهد. در این نوشتار سعی شده است ابتدا مفاهیم مادرشهر، کلانشهر و سپس روند و چگونگی توسعه نمونه ای از کلانشهرهای جهان (BosNYWash) و همین طور اشکال توسعه و رشد کلانشهرهای جهان بیان شود، در ادامه به بیان چگونگی گسترش شهر تهران، بعد از آن مجموعه شهری تهران و با تاکید بر سهم مهاجرت در این میان - که زمینه را برای ایجاد نخستین کلانشهر کشور مهیا کرده است - می پردازیم. واژگان کلیدی: ـ کلانشهر، مادرشهر، شهرنشینی، مجموعه شهری تهران، مهاجرت.
Machine summary:
"اما از این زمان به بعد،توسعه شبکه راههای ملی و منطقه ای متصلکننده تهران به سایرنقاط کشور و همچنین استقرار صنایع جدید و دیگر فعالیتهای نیازمند زمین وسیع و ارزاندر اطراف تهران و نیز انتقال بعضی از فعالیتهای مزاحم شهری به خارج از شهر و علاوه براینها،محدودیتهای پیشبینی شده در طرحهای جامع مصوب باعث شده شهرها وآبادیهای واقع در اطراف تهران به سرعت گسترش یابد،کانونهای جمعیتی جدید حولراههای ارتباطی اصلی آن شکل گیرد،تعداد شهرها افزایش پیدا کند و به تدریج«مجموعهشهری تهران و شهرهای اطراف آن»پدید آید.
مهاجرپذیری مجموعه در ابتدا منحصر به شهر تهران بود وسپس به تدریج به شهرها و نقاط پیرامونی و حومه کشیده شد(همانند مادرشهر نیویورککه به دلیل افزایش هزینههای زندگی در مرکز این اتفاق افتاد)و در مراحل بعدی رشد وگسترش خود نه تنها شهرها و روستاهای نزدیک بلکه حتی نقاط خالی از جمعیت مجموعهرا متاثر از خود کرده و در آنجا مراکز جمعیتی انبوهی را به وجود آورده است.
(مرحله دوم از رشد کلانشهرها) طی سالهای 75-1365 روند مهاجرپذیری شهر تهران کاهش یافت و سهمش از جمعیتکشور و همینطور از استان تهران روند نزولی پیدا کرد،اما مهاجرت به این شهر در واقعادامه داشته و مهاجرین در نقاط شهری و روستایی پیرامون آن بخصوص در بخشهایغربی و جنوب غربی آن ساکن شدند،به گونهای که حتی درصد سهم جمعیت استانتهران از جمعیت کل کشور افزایش نیز داشته است."