Abstract:
منطقه آذربایجان در تکوین اندیشه های روشنفکری و انقلابی پیش از مشروطه و همچنین در پیروزی انقلاب مشروطه نقشی تاریخی داشته است. پایداری مردم تبریز در «حصر تبریز» به فتح تهران بوسیله مشروطه خواهان آذری، شمالی و بختیاری انجامید. درباره انقلاب مشروطه این پرسش مطرح است که اکثریت های قومی چه نقش ایجابی یا سلبی در آن داشتند؟ فرضیه مقاله می گوید «منطقه آذربایجان از نظر داخلی و خارجی در تکوین و پیروزی انقلاب مشروطه نقشی بنیادین داشته است». از نظر داخلی منطقه آذربایجان که مقر ولیعهد قجر و یکی از قطب های اقتصادی کشور بود، نسبت به سایر مناطق کشور پیشرفته تر بود. جنگ ایران- روس و پیامدهای ناشی از آن نیز در مخالفت مردم با قاجار نقش اساسی داشت. همچنین عوامل خارجی یعنی اندیشه های انقلابی صادره از اروپا و روسیه، بازرگانی خارجی و حضور استعمار بریتانیا و روسیه موجب شدند مردم منطقه آذربایجان به مخالفت با حکومت و اصلاحات بنیادی گرایش پیدا کنند. در بخش نتیجه گیری دلایل اثبات فرضیه تشریح شده است.
Historical role of Azerbaijan in developing of intellectual thought and revolutionary ideas before the Constitutional Revolution of Iran (1905-1906) is certain. Resistance of the people of Tabriz، in the Blockade of Tabriz accompanied with the concrete of Tehran by constitutionalists، which were From Turk and Shomali ethnics lead by Bakhtiari Lurs. Thinking the Constitutional Revolution، this question comes through that what was the role of the major ethnics (Turks and ethnicities with Farsi dialects in northern Iran (Gilaks and Mazandaranis) and Lurs (Laks and Bakhtiaris) in western Iran) in the process of victory of the revolution? The main question of this paper asks “what is the role of Turkish ethnicity in the North West region of Azerbaijan in the Constitutional Revolution?”The paper hypothesizes، “Azerbaijan internally and externally (internationally) had a fundamental role in the development of the Constitutional Revolution. Internally، region of Azerbaijan -where the Prince of Qajar was growing there، until take the Crown- was one of the country's economic hubs and then it was developed. Iran-Russia War in the 18th century and the consequences of the war in Azerbaijan –which directly involved in war- increased the protests against the monarchy of Qajar. This factor، along with external factors –revolutionary ideas came from Europe and Russia، foreign trade and the British and Russian colonialism- caused protest of Azerbaijanis. Citing the results obtained from various sources، I can argue that the constitutional revolution has a multi-ethnic nature and some of Iranian ethnic groups، especially Azeris had crucial role in it.
Machine summary:
در بخش سوم،ابتدا اتحاد گروهها و دستههای مختلف حول اهداف انقلابی که موجب پیروزی انقلابیون شد،مطلالعه شده و سپس فروپاشی این اتحاد میان انقلابیون و آشکار شدن تضادهای فکری،عقیدتی،میانشهری،میانگروهی و قومی-زبانی که به عنوان عاملی منفی به جن داخلی و سربرآوردن استبداد رضا خانی منجر شد مورد بحث قرار گرفته است.
از ابتدا در میان این شاهزادگان و وابستگان آنها اندیشههای منتقد و روشنگرانه وجود داشت که به ویژه از زمان ناصر الدین شاه که به عنوان اصلاحطلبترین پادشاه قاجار به نسبت بقیه شاهان قجر«از فهم سیاسی خوبی برخوردار»بود (ازغندی،1379:83)،فرصت بروز و ظهور پیدا کردند(عاملی رضایی،1389:58).
حتی بازرگانان وروشنفکران که داعیهداران تحولات ایران مدرن بودند سعی میکردند پای عالمان برجسته را به میدان وقایع اجتماعی بکشند تا از این طریق کسب مشروعیت کنند )46:5991,eiddeK( 2-انقلاب مشروطه و اقوامی ایرانی شواهد تاریخی نقش دوگانه منطقه آذربایجان در تحکیم پایههای انقلاب مشروطه و سپس بروز دودستگی میان انقلابیون را تایید میکند.
محمد علی شاه همچنین کوشید حمایت خوانین که مشروطه به منافع سیاسی-اقتصادی آنها آسیب زده بود و همچنین توجه علمای دینی بزرگ و حتی علمای شهرهای کوچک را به دست آورد.
مردم منطقه آذربایجان بعدها حامل اندیشههای مدرن غربی و پیامآور تجدد شدند و نقشی مهم در جریان مدرنترین واقعه ایران معاصر یعنی انقلاب مشروطه ایفا کردند.
جنگ ایران و روس در نیمه نخست سده نوزدهم و عواقب اقتصادی و روانی ناشی از آن نیز در منطقه آذربایجان که جنگ در آن رخ داد به عنوان یک عامل سلبی در مخالفت مردم با سلطنت قجر نقش اساسی داشته است.