Abstract:
دیوبندیه نماینده نوع تفکر کلامی و فقهیـ در چهارچوب فقه حنفی و کلام ماتریدی، با گرایشهای صوفیانهـ در شبه قاره هند هستند که در جریان مبارزه با استعمار انگلیس بر هند به وجود آمدهاند. دیدگاههای کلامی آنها تا اندازه زیادی با افکار سلفی وهابی مغایرت دارد و تضاد آنان با وهابیت چنان است که به تکفیر همدیگر پرداختهاند. هرچند برخی دیوبندیان متأخر به دلایلی سعی در نزدیک شدن خود به وهابیت دارند، ولی نویسندگان وهابی پیوسته به تکفیر آنها پرداخته و ادعای قرابت آنها را فریبکارانه شمردهاند.
Machine summary:
"2 محمد تغلق، از حاکمان اسلامی هند در اواخر قرن هشتم، اولین کسی بود که کتابهای ابنتیمیه را مطالعه کرد و شدیدا با آنچه او بدعت میدانست، به مبارزه برخاست، 3 اما مسافرتهای پیوسته علمای هند، بهخصوص شاه ولی الله و شاگردان و پیروان وی به حجاز، 4 ضمن آنکه باعث رونق یافتن گرایش به حدیث در شبه قاره گردید، به ترویج بیشتر افکار ابنتیمیه و ابنعبدالوهاب نیز انجامید.
اما از آن طرف، بنا به شواهد دیگر، برخی ارتباط شاه ولی الله با ابنعبدالوهاب را بعید دانستهاند؛ از جمله آنکه: ـ ابنعبدالوهاب، حنبلی و از اصحاب حدیث بود و دهلوی، حنفی و ماتریدی است؛ ـ شاه ولی الله به تصوف و همچنین به علم کلام توجه زیادی داشت، برخلاف ابنعبدالوهاب؛ ـ هیچ مدرکی دال بر اینکه آنها یکدیگر را ملاقات کرده و تحت تأثیر یکدیگر قرار گرفته باشند، در دست نیست 3 و تشابهات میان آن دو معلول جو عمومی مکاتب علمی مدینه است.
1 ( نتیجهگیری دیوبندیه شبه قاره هند و وهابیت شبه جزیره عربستان، دو جریان فکری و اعتقادی مهم اهلسنت است که گرایش به سلف و اهلحدیث مهمترین نقطه اشتراک آنها به شمار میآید، با این تفاوت اساسی که تعریف وهابیت از مراجعه به سلف، بسیار افراطی است؛ در حالیکه سلفیت مورد پذیرش دیوبندیه، از اعتدال زیادی برخوردار است، ضمن آنکه دیوبندیه به تصوف و عقلگرایی نیز توجه زیادی دارد."