Abstract:
آگاهی از روش معصومین، به خصوص امام علی (ع) به عنوان وارث علم پیامبر، ما را در استفاده صحیح و روشمند از قرآن رهنمون می سازد. ضرورت پرداختن به این موضوع وقتی دوچندان می نماید که بدانیم شمار شایان توجهی از روایات این امام همام در تفاسیر اهل سنت ذکر و به آن ها استناد شده است. مقاله حاضر به روش توصیفی ـ کتابخانه ای ابتدا روایات تفسیری امام علی (ع) را از این مصادر استخراج و سپس گونه ها و روش های آن را بررسی کرده است و نتیجه می گیرد که امام در سخنان خود، بسته به ظرفیت و فضای حاکم، به روش های گوناگون روایی، لغوی، بیان مصداقی، تمثیلی و غیره قرآن را تبیین کرده است.
Machine summary:
"از امام علی(ع)ذیل آیۀ «ان الدین عند الله الاسلام» (آل عمران:19)روایت شده که فرمود: «الاسلام هو التسلیم و التسلیم هو الیقین و الیقین هو التصدیق و التصدیق هو الاقرار و الاقرار هو الاداء و الاداء هو العمل:اسلام تسلیم است و تسلیم یقین و یقین تصدیق و تصدیق اقرار و اقرار اداء و اداء عمل است»(مراغی،1998:120/3؛آلوسی،بیتا:106/3).
از امام علی(ع)در معنی«مشید»در آیۀ «قصر مشید» (حج:45)روایت شده که ایشان آن را به«گچ و ساروج»تبیین کرد(ابن کثیر،1403:652/4)،از معنای رعد سؤال شد،امام علی(ع) فرمود که این نزد عرب معلوم بوده و آن را میشناخته،سپس به شعر لبید استناد میکند که گفت: فجعنی الرعد و الصواعق باک/فارس یوم الکریمة النجد(قرطبی،1405:192/2).
به همین سبب ایشان در جای دیگر میفرماید:دوستداشتنیترین آیۀ قرآن برایم این آیه است:«ان الله لا یغفر ان یشرک به و یغفر مادون ذلک»(نساء:48)(ابن کثیر،1403:20/6؛قرطبی،1405: 30/16:ترمذی،1194:313/4).
3 تفسیر همراه با اشارت هستیشناسانهa} گاه در روایت تفسیری امام علی(ع)اشاراتی هستیشناسانه ملاحظه می شود که گرچه هدف اصلی آنها بیان بعد هدایتی قرآن است،اما در برخی موارد مباحثی است که انسانهای آن روزگار را راهی برای فهم حقیقی آنها نبوده است،از جمله: در ذیل آیۀ «فلا اقسم برب المشارق و المغارب» (معارج:40)از امام علی(ع)روایت شده که فرمود:«برای مشرق 360 درجه و برای مغرب 360 درجه است،هر درجه مشرقی دارد که مقابل آن در طرف دیگر زمین،مغرب قرار گرفته است».
ب)امام در تفسیر آیۀ «الم تر الی الذین بدلوا نعمة الله کفرا و احلوا قومهم دار البوار» (ابراهیم:28)این مصادیق را برای آیه بیان کرده است:فاجران قریش،یعنی بنی مغیره و 1406:230/13-221؛مظهری،1425:135/5؛شوزکانی،بیتا«133/3؛ابن کثیر،1403: 127/4؛ثوری،1983:157/1؛ابن عطیه،1992:337/3).
{aب)جریان توبۀ قوم موسی(ع)a} ذیل آیۀ(بقره:54)این جریان به تفصیل از زبان امام علی(ع)بیان شده است(سیوطی، 1403:169/1؛بغوی،1414:43/1)."