Abstract:
پژوهشهای تطبیقی زبانها این امکان را فراروی محققان قرار میدهد تا به میزان اثرپذیری زبانها از یکدیگر پیببرند و در مواردی رفع مشکلات دستوری و معنایی یک زبان را به کمک اسالیب زبان یا زبانهای دیگر امکانپذیر میسازد. پژوهش حاضر با تکیهبر دستور زبان عربی و فارسی و مطالعات دستورپژوهان و فرهنگنویسان این دو زبان، و نیز براساس روش تحلیلی- تقابلی به بررسی مفهوم «استعلا» بهعنوان یکی از مهمترین معانی حروف جر عربی و حروف اضافه فارسی پرداخته است، و ویژگیهای آن دسته از حروف جر و اضافه را که نمایانگر این مفهوماند تبیین کرده است. از مهمترین دستاوردهای این جستار بیان وجوه افتراق، اشتراک و اثرپذیری دو زبان عربی و فارسی در حوزۀ حروف جر و حروف اضافه است.
One of the benefits of comparative studies in the area of language is how the languages affect one another and how such a process can be a source of finding solutions for problems of language A through using the conventional procedures of language B.
This article, based on the works done on Arabic and Persian grammar, follows an analytic method to examine the concept of “Transcendence” as one of the significant meanings of Arabic annexes and Persian prepositions, and determines the characteristics of those annexes and prepositions which manifest the concept of transcendence. The article, while being concerned with the interrelation of Arabic and Persian, focuses on some similarities and differences of the two languages concerning annexes and prepositions.
Machine summary:
ترجمة سخن استرآبادي اين است که در آية «کان علي ربـک حتما مقضيا» منزه است خداوند بلندمرتبه از برتري و استعلاء چيزي بـر حـضرتش ، امـا اگر کاربرد چنين عباراتي در موردي خاص مشهور شود (به طوري که از آن معنـي کنـايي برداشت شود)، معني اصلي آن مورد نظر نيست ، مانند «توکلت علـي فـلان » کـه گـويي گوينده بار خود را بر کسي مي نهد؛ بعدها اين عبارت معنـي «اعتمـاد کـردن بـه کـسي » يافت و با همين معني براي حضرت حق تعالي نيز به کار رفت ، مانند «توکلت علـي الله و اعتمدت عليه ».
در زبان فارسي نيز حروف اضافه اي که براساس نظر دسـتورپژوهان زبـان فارسـي بـر استعلا دلالت دارند، عبارت اند از: از، اندر، ب (به )، با، باز، بر، در، را، فا، فرا، کسره اضافه ، و گروه حرف اضـافه اي نظيـر «روي »، «بـالاي » و ماننـد آن ، کـه غالبـا در فارسـي معاصـر جايگزين «بر» شده اند.
اين حرف در قديم گاه پيش از اسم مي آمده (مانند نمونه هايي کـه در مبحـث اسـتعلاي زبان فارسي بيان شد) و گاهي به صورت حرف اضافة پسين ، پس از اسم قرار مـي گرفتـه است ، مانند بيت زير از مولوي که در آن «خويش بر» به معني «بر خويش » آمده است : خويـــشتن را آدمـــي ارزان فروخـــت بود اطلس ، خويش بر دلقـي بـدوخت (خطيب رهبر، ١٣٦٧: ٢٠٦) البته در فارسي رايج امروز کاربرد «بر» پس از اسم متداول نيست و فقط پـيش از آن قرار مي گيرد.