Abstract:
مساله وثاقت احادیث معصومان از جمله دغدغه های عالمان امامی از ابتدا تاکنون بوده است. متن پژوهی و توجه به نقد محتوایی احادیث یکی از مولفه های مهم در این باره است. شواهد موجود نشان می دهد که نقد متنی احادیث تاریخی دیرینه نزد امامیه داشته و توجه به آن ریشه در رهنمودهای ائمه: داشته و تاریخچه ای کهن مانند صدور احادیث داشته است. تحلیل گزارش های برجای مانده از متقدمان نشان از نقش پراهمیت نقد محتوایی بر پایه ملاک های متعدد معرفتی در ارزیابی صحت مضمون احادیث، اعتبارسنجی احادیث و کتب حدیثی، ارزیابی صدور احادیث، ارزیابی جهت صدور و داوری رجالی درباره راویان دارد
Machine summary:
نقد قابل توجه به پاسخ محققان مسلمان و به تبع آنها برخي پژوهشگران غربـي کـه معتقدند تاريخچۀ نقد متن به عصر صحابه بازمي گردد، ترديد در اعتبـار تـاريخي منـابع مورد استنادشان است ؛ چه آنکه کهن ترين اين منابع از سدٔە سـوم هجـري بـوده کـه بـا فاصلۀ زماني بسيار از تاريخ صدور آن شواهد روايي تدوين شده اند (نکـ : جاناتـان بـراون ، ١ ١٤٩ـ١٥٠، ١٥٣ـ١٥٤).
وي در اين باره ، ضمن اشاره به برخي توجه هاي متن پژوهي بويژه ميان معتزله ، نزديک به ١٥ نمونه از نقد متني احاديث از سوي محدثان وابسته به مکتب اهل حديث همچون بخاري و مسلم بن حجاج را گرد آورده است .
نقد محتوايي يا دروني به معناي دقت در محتويات يک حديث است بـدين صورت که متن روايت افزون بر آنکه از نظر کمي و زيادت و تصحيف و تحريـف و ديگـر خلل هاي متني مورد بررسي و نقادي قرار مي گيرد بر اصول و معيارهاي شناخته شده در معرفت ديني نيز براي سنجش مطابقت با آنها عرضه مي شود.
شيخ طوسي (م ٤٦٠ق ) نيز ضمن اشاره به لزوم عرضۀ احاديث بر معيارهاي شناخته شده در نقد محتوايي ، تأکيد دارد که موافقت با کتاب و سنت و عقل و اجماع دليـل بـر صحت و درستي محتواي احاديث است و نه صحت صدوري آنها؛ چه آنکه ممکـن اسـت محتواي حديثي جعلي موافق با يکي از ادلۀ مذکور باشد (نکـ : طوسي ، العدة فـي اصـول الفقه ، ١٤٣/١ـ١٤٥، نيز نکـ : همو، تهذيب الاحکام ، ٣/١).