Abstract:
«زمین داور» یکی از مناطق جغرافیایی خراسان و سیستان بزرگ است که در روزگار کنونی در قلمرو مرزهای سیاسی کشور افغانستان قرار گرفته است. با توجه به داده های موجود در منابع، ابعاد جغرافیای طبیعی، انسانی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی این منطقه در قرن های نخست اسلامی بسیار مهم بوده است.این نوشتار، ابتدا موقعیت جغرافیایی«زمین داور» را مشخص و بیان میکند و همسایه های آن «بست»، «رخج» و «غور» مورد توجه قرا خواهد گرفت. در بررسی جغرافیای طبیعی این منطقه پوشش گیاهی و جانوری آن به همراه آبهای جاری آن را بررسی مینماید و ذیل عنوان جغرافیای انسانی، ساکنان بومی و بناهای منطقه داور را براساس داده های تاریخی موجود معرفی میکند. ادامه تحقیق نیز با مطالعه جغرافیای سیاسی زمین داور پی گرفته میشود و دو پدیده «سرزمین» و «حکومت» از پدیده های سهگانه جغرافیای سیاسی در این منطقه را در قلمرو زمانی شش قرن نخست اسلامی بررسی مینماید. جغرافیای اقتصادی در این نوشتار نیز درباره محصولات مهم و اقتصادی این شهر سخن میگوید و جغرافیایی فرهنگی نیز به کیش و آیین ساکنان داور پیش از ورود اسلام به این منطقه میپردازد.این تحقیق که با رهیافت تاریخی و روش استنادی و توصیفی- تحلیلی انجام شده است، نخستین تحقیق مستقل در موضوع زمین داور است و پیش از آن تحقیق مستقلی در زبان فارسی نگاشته نشده است؛ گرچه تحقیقهای پراکنده ای ذیل نوشتارهای جغرافیای تاریخی سرزمینهای اسلامی صورت گرفته است.
Machine summary:
"برخی دیگر، زمین داور را ولایت وسیعی شمردهاند که دارای شهرها و روستاهای مختلف است، در مجاورت ولایت رخج و بست و غور میباشد، مرز میان غور و سیستان است و دو شهر مهم آن که در مسیر رود هیرمند قرار دارند؛ داورتل و درغوز(درغش) هستند.
بنابر باور گردیزی، عبدالله بن عامر در سال 43 قمری مجاشع بن مسعود را به سیستان فرستاد و او زمین داور را فتح کرد؛ این نظر نادرست است چون مجاشع بن مسعود بن ثعلبة بن وهب سلمی در سال 36 هجری در جنگ جمل کشته شد؛ او گرچه در فتح فارس به سال سی هجری همراه عبدالرحمن بن عامر بود، هیچ یک از منابع، فتح سیستان و داور را به دست وی گزارش ندادهاند.
در روزگار امویان و عباسیان، زمینهای داور از لحاظ سیاسی پیوسته جزو توابع سیستان بود، زیر نظر فرمان روای سیستان اداره میشد و او حاکم آن را تعیین میکرد؛ به ویژه در دوران صفاریان که یعقوب لیث صفاری در سال 251 قمری به زمین داور لشکرکشی کرد و پس از تصرف آن، خودش کارگزاران این منطقه را بر می گزید.
نکته دیگری که از بت زور یا زون میتوان دریافت این است که زمین داور در دوران پیش از ورود مسلمانان یکی از مراکز مهم و مورد توجه آیین بودایی بوده است که چنین بت مجلل و گرانبهایی در آن مستقر بوده است؛ بتی که به لحاظ زیبایی و نفیس بودن، مورد توجه فرماندهان، تاریخنگاران و جغرافی نویسان مسلمان قرار گرفته است."