Abstract:
در دو حوزه میتوان به نقد حدیث پرداخت؛ حوزه متن و سند. در خصوص نقد سندی حدیث تلاشهای متعددی در طول قرون متمادی صورت گرفته و از آنجا که این روش از جمله روشهای سنتی نقد حدیث است، در حدیث پژوهی سابقهای دیرینه دارد. اما در خصوص نقد متنی حدیث تلاشهای اندکی صورت گرفته و همچنان ملاکها و معیارهای این نوع نقد مشخص و متمایز نشده است.در این مقاله به دنبال آن هستیم تا با مراجعه به برخی از اصول و مبانی شریعت، به نوعی ملاکهای نقد متنی حدیث را احصاء و استخراج نموده و کاربرد هر کدام را جهت آشنایی حدیث پژوهان بیان کنیم. ملاکهای نقد متنی حدیث که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته و فارغ از نقد اسنادی به مشکلات متنی حدیث توجه دارد، عبارتند از: مخالفت متن با نصوص قرآن کریم، مخالفت متن با سنت مقطوع، مخالفت متن با احکام عقلی، مخالفت متن با تاریخ معتبر، مخالفت متن با مسلمات علوم تجربی، نقد متن توسط حدیث مضبوط دیگر، نقد متن بر اساس عدم تناسب با پرسش راوی، نقد متن بر اساس مخالفت با روایات مشهور امامیه و موافقت با عامه، نقد متن بر اساس سبک و سیاق آن، نقد متن بر اساس شأن صدور حدیث، مخالفت متن با نسخههای معتبر، مخالفت متن با شأن و مقام معصوم (ع)، طولانی بودن متن و دلالت آن بر مطالب عجیب و غریب.
Machine summary:
"لکن گاه با احادیث صحیح الاسنادی مواجه میشویم که کلیة ملاکهای اعتبار را به لحاظ اسنادی دارا میباشند و از اعتبار کافی به لحاظ مأخذ حدیث نیز برخوردار هستند، لکن به دلیل مخالفت آشکار متن با نصوص قرآن کریم و یا سنت قطعی رسول خدا (ص) و امثال آن، به نظر میرسد صدور چنین متنی از ساحت مقدس معصوم (ع)، امکان پذیر نباشد.
متن حدیث علیرغم صحت سند با آیة ذیل در تعارضی آشکار است: «و من قتل مؤمنا خطأ فتحریر رقبة مؤمنة و دیة مسلمة إلی أهله إلا أن یصدقوا» (النساء:92)، زیرا خداوند متعال در این آیه در مورد قتل خطایی حکم به دیه فرموده است، پس روا نیست قتلی که به خطا انجام گرفته است، به عنوان قتل عمد محسوب شود و اگرچه اعتبار قتل عمد به عنوان قتل خطایی نیز جایز نیست، لکن اگر قاتل غیرمکلف چون کودکان باشد، چنین اعتباری درست است.
مشخص است که در روایت تهذیب، لفظ «اکثر» به «اقل» تصحیف یافته است و در واقع متن حدیث چنین بوده است: «فی الجاریة تموت مع الرجال فی السفر قال إذا کانت ابنة أکثر من خمس سنین أو ست دفنت و لم تغسل و إذا کانت ابنة أقل من خمس سنین غسلت» (ابن بابویه، 1348، ج1، ص155)؛ درباره حکم دفن زن جوانی که با مردان (نامحرمی) در سفر بوده و از دنیا رفته سؤال شد فرمود: اگر دختری باشد که بیش از پنج یا شش سال داشته است، بدون غسل دفن میشود و اگر دختری است که کمتر از پنج سال داشته، غسل داده میشود."