Abstract:
کتاب روضه الشهداء تالیف ملاحسین واعظ کاشفی (د. 910 ق) یکی از تاثیرگذارترین آثار سده های اخیر پیرامون واقعه کربلاست که به سبب اشاعه اخبار مجعول در تالیفات تاریخی و باور عمومی مورد انتقاد قرار گرفته است و آن را از اسباب اصلی رواج اخبار کذب و ضعیف تاریخی درباره واقعه کربلا دانسته اند. مسئله پژوهش حاضر این است که آیا تمام دروغ ها و تحریف های مربوط به واقعه کربلا از این کتاب نشات گرفته است یا پیش از این کتاب نیز وجود داشته است؟ در صورت منفی بودن پاسخ، دلایل ورود چنین اخباری به کتاب چه بوده است؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد که روضه الشهداء سرچشمه همه اخبار مجعول مربوط به واقعه کربلا نیست و بسیاری از این دست اطلاعات ماخوذ از منابع پیش از کاشفی است. مقاله حاضر به بررسی اخبار ضعیف تاریخی و چگونگی ورود آنها در روضه الشهداء و نیز علل چند سده رواج این کتاب در جوامع سنی و شیعی اختصاص دارد.
Machine summary:
"میتوان این بیت رابازگوکننده پیام و اندیشه اصلی کتاب روضة الشهداء دانست: {Sهر که در این بزم مقربتر است#جام بلا بیشترش میدهند(همو،33)S}کاشفی برای اثبات این نظر به نمونههای متعدد از زندگی بزرگان دین استناد کرده است.
از این موارد میتوان پی برد کهکاشفی در تألیف روضة الشهداء به هیچ عنوان در پی مطرح کردن مباحث اختلافی و تقسیمخوانندگان خود به دو جبهه موافق و مخالف نبوده است،بلکه هدف ارائه کتابی بوده است کهمقبول هر دو جناح شیعه و سنی قرار گیرد و عملا هم این اتفاق افتاد که آن را از رویروضة الشهداهای منظوم و ترجمه و تلخیصهای مکرر آن به زبانهای مختلف میتواندریافت.
استفاده کاشفی از منابع فارسی میتواند به دلیل دردسترس بودن این آثار باشد و یا از آن جهت باشد که تلفیق آنها در یک کتاب فارسی بسیارسادهتر از ترجمه عبارات عربی بوده است؛چنانکه مؤلف،ترجمه منظوم بیشتر رجزهایموجود در کتاب را از مقتل ابو المخاخر رازی آورده است.
درست است که تیمور باشعار انتقامخواهی امام حسین(ع)دمشق را گشود ولی با توجه به این که اهل منبر براساستأکید کاشفی بر انگیزه مذکور و نه تواریخ،فتح شام را بازگو میکردند،دور نیست که آنچه بهعنوان شبیه یا تعزیه امیر تیمور تا چند دهه قبل در ایران برگزار میشد ناشی از روضة الشهداءبوده باشد(شعرانی،66).
عامل دیگر،نیازجامعه آن روز به کتاب مناسبی درباره واقعه کربلا بود؛چرا که به سبب برگزاری مجالسعزاداری امام حسین(ع)در آن زمان به کتابی جامع،ساده و روان به زبان فارسی پیرامون واقعهکربلا نیاز بود؛به همین سبب کاشفی سعی کرد از همه اطلاعات موجود استفاده و این نیاز رابرآورده کند؛همین،سبب ورود اخبار ضعیف در کتاب شده است."