Abstract:
شهری شدن جهان و جهانی شدن شهرها مهمترین مساله هزاره سوم میلادی است. صرف نظر از تبعات منفی جهانی شدن، کلیه شهرها، در صدد پیوند به شبکه شهرهای جهانی، به منظور بهره گیری از مزایای جهانی شدن می باشند. شهرهای ایران نیز به دلیل تاخیر در پیوند با اقتصاد جهانی، ضعف ادبیات علمی جهانی کردن شهرها، سیاست خارجی متغیر و مشاجرات سیاسی بین ایران و آمریکا، تحریم یکجانبه آمریکا و به تبع آن مشکلات ناشی از عدم سرمایه گذاری خارجی در کشور، محدودیتهای اطلاعاتی(اینترنت) و ارتباطی، ضعف زیرساختهای مالی و بانکی و حمل و نقل و ضعف در قوانین با مشکلات بسیاری در روند جهانی شدن مواجه اند که این وضعیت در شهرهای مرزی کشور به دلیل شرایط ژئوپلیتیک خاص آنها دو چندان شده است.
بسیاری از شهرهای مرزی که در گذشته در انزوای جغرافیایی شدیدی قرارداشتند، بعد از آغاز عصر تحولات اطلاعات (1970) به سوی پذیرش نقش قطب یا نقاط گره ای انتقال امواج توسعه به سایر نقاط یک کشور حرکت کرده اند. لذا چنین شهرهایی درصدد حل مشکلات زیرساختی، مدیریتی، خلاء های قانونی، و فرهنگی، به منظور سازگاری با معیارهای فرایند جهانی شدن می باشند.
هدف این مقاله ارائه راهکارهای مناسب استفاده از فرصتهای موجود در فراسوی مرزهای ملی (8336 کیلومتر مرز مشترک با افغانستان و ترکمنستان) مانند بازار مصرف کشورهای آسیای مرکزی با جمعیت بیش از 50 میلیون نفر و افغانستان است. به منظور تحقیق در راستای این هدف، ابتدا مسئله جهانی شدن شهرهای مرزی ایران در استان خراسان (چهار شهر باجگیران، لطف آباد، سرخس و تایباد) با توجه به تئوریهای موجود تحلیل شد. همچنین با استفاده از تکنیکهای پرسشنامه و مصاحبه، چشم انداز مناسبی ازتوانایی ها و پتانسیلهای محلی درباره کارکرد دروازه ها و نقاط گره ای شهری در توسعه منطقه ای گردآوری شد و در نهایت پیشنهاداتی ارائه شد که عبارتند از: اصلاح قوانین، ارتقاء نقش سیستم مدیریت، اصلاح و بهبود قوانین و حقوق گمرکی، سرمایه گذاری در زمینه زیرساختهای شهری و ارائه بستر قضایی و فرهنگی مناسب برای هدایت سرمایه گذاری خارجی بیشتر در این مناطق.
Urbanization of the world and globalization of the cities are the two major issues of the Third Millennium. Despite negative consequences of globalization، all cities plan to join the world network of cities to enjoy advantages of globalization. Iranian cities، too، face serious problems for globalization because of various factors such as the delay in establishing links with the world economy، weak scientific literature of globalization of cities، unstable foreign policy and political tensions between Iran and the United States، unilateral U.S. sanctions and consequently sluggish foreign investment in Iran، Internet access and communications restrictions، weak financial، banking، and transport infrastructures، and absence of enforceable rules and regulations. The problem is more palpable in the border towns because of their special geopolitical conditions. The majority of cities suffering a serious geographical solitude in the past، have began today to play a pivotal role in the course of development from that point to all other points across the country. These towns are therefore، after removing their infrastructural، management، legal، and cultural problems to be in full conformity with the procedure of globalization.
This study intends to present solutions for better use of the existing chances beyond the national borders (8336 kilometers of joint border with Afghanistan and Turkmenistan) to serve as the consumer market for over 50 million people in Central Asia and Afghanistan. For research purposes، first، globalization of Iran’s border towns in Khorasan Razavi Province (Bajgiran، Lotfabad، Sarakhs and Taybad) was analyzed according to the existing theories. We used questionnaire and interview techniques to have an appropriate panorama of local capabilities and capacities on performance of urban gates and nodes in regional development. Finally the following suggestions were presented: amending rules and regulations، promoting the role of management system، amending and improving customs laws and formalities، investment in urban infrastructures and presenting appropriate cultural and judiciary ground for attracting more foreign investment in these regions.
Machine summary:
"شهرهای مرزی استان خراسان به دلیل ویژگیهای ژئوپلیتیکی حاکم بر منطقه از جمله استقرارعشقآباد پایتخت کشور ترکمنستان با حدود 900 هزار نفر جمعیت در 38 کیلومتری شهر مرزیباجگیران،وجود منابع گاز و پالایشگاه گاز خانگیران،وجود راهآهن سراسری سرخس-بندرعباس،وجود سد دوستی مشترک بین کشور ترکمنستان،ایران و افغانستان،پیوندهای عمیقفرهنگی-تجاری بین خراسان و افغانستان و آسیای مرکزی و بازار 50 میلیونی کشورهایآسیای مرکزی بهترین راه دسترسی کشورهای آسیای مرکزی به دریای آزاد از طریق ایران(بندرعباس)،در مجموع از مهمترین کدها و ویژگیهای ژئوپلیتیکی و مزیتهای کشور ایران وبویژه مناطق مرزی استان خراسانرضوی است و ضرورت توجه بیش از پیش به این سرزمین راتوجیه میکند.
همچنین با وجود مزیتهای اقتصادی و فرهنگی خاصخود،اتصال به کریدورهای ارتباطی شمال-جنوب و شرق-غرب کشور،برخورداری ازشبکههای حملونقل جادهای،ریلی و هوایی و از همه مهمتر همجواری با کشورهای تازهاستقلال یافته آسیای مرکزی(با بیش از 50 میلیون نفر جمعیت)و کشور افغانستان،وجود اراضیحاصلخیز کشاورزی بویژه در منطقه سرخس،برخورداری از ظرفیتهای طبیعی،تاریخی وفرهنگی برای جذب گردشگران خارجی و نیز وجود زیرساختهای اقتصادی،خدماتی وبازرگانی چون بازارچههای مرزی و تأسیسات و تجهیزات وابسته به آن مانند کارخانجات وصنایع تبدیلی،فرودگاه،انبارها و سردخانهها،مؤسسات مالی و اعتباری،معافیتهای مالیاتی وگمرکی خاص و...
جایگاه شهرها در عصر جهانی شدن و شبکهای شدن جهان بسیار پراهمیت است و در اینمیان شهرهای حاشیهای که زمانی به دلیل ضعف شبکه ارتباطی-اطلاعاتی در انزوای جغرافیاییو توسعه به سر میبردند،به مدخلهای گرهای توسعه کشورها تبدیل شدهاند و نمونههای شهرهایجنوبی چین و شهرهای ساحلی کشورهای حاشیه خلیج فارس و آسیای شرقی همه بیانگر رشدسریع اقتصادی این شهرها در مقایسه با سرزمین داخلی میباشند."