Abstract:
رودخانهی حبلهرود، جریان دائمی حوضهی آبریز کویر مرکزی است که در مرز ساختاری البرز جنوبی ـ ایران مرکزی واقع شده است. بهدلیل فعالبودن زمینساخت البرز، لندفرمهای کواترنری در این محدوده تا اندازهی زیادی تحت تاثیر گسلهای اصلی و فعال منطقه قرار دارند. در این پژوهش، برای شناسایی مناطق فعال از نظر حرکات زمینساختی، شاخصهای ژئومورفولوژیکی زمینساختی از تصاویر ماهوارهای و DEM10 M استخراج شده است. این شاخصها شامل: شاخص گرادیان طولی رودخانه (Sl)، عدم تقارن حوضهی زهکشی (Af)، انتگرال فرازسنجی (Hi)، سینوسیتی پیشانی کوهستان (Smf)، شکل حوضه (Bs) و نسبت عرض بستر دره به ارتفاع آن (Vf) هستند. علاوهبر آن، بهدلیل تراکم زیاد گسلها، در بررسیها برای نخستینبار شاخص دیگری بهنام چگالی گسل (Fd) مورد استفاده قرار گرفت. بهدلیل همگن نبودن شاخصها برای تمامی بخشهای منطقه، تمام متغیرها در یک جدول ماتریسی قرار گرفته و بر اساس ویژگیهای منطقه، ارزشگذاری و پس از بیبعدسازی، در مدل SAW قرار گرفت و به چهار ردهی بسیار فعال، فعال، متوسط و فعالیت کم، تقسیمبندی شدند. بهمنظور ارزیابی نتایج بهدستآمده با پژوهش میدانی و دستگاه GPS، مناطق فعال حوضه مورد بررسی قرار گرفت و با شواهد ژئومورفولوژیکی بهدستآمده مانند پادگانهی رودخانهای ارتفاع یافته، درههای V شکل، توالی مخروطافکنهها، تغییر مورفولوژی رودخانه و... نتایج بهدستآمده مورد تایید قرار گرفت. بررسیها نشان میدهند با وجود حضور گسلهای اصلی و فعالی همچون گسل مشا، فیروزکوه، سرخه کلوت، سیدآباد و حصاربن، میزان فعالیت در تمامی بخشهای منطقه یکسان نبوده و بخشهای جنوبی منطقه دارای بیشترین فعالیت است، بنابراین بر اساس این پژوهش، فعالترین گسل منطقه، راندگی گرمسار معرفی میشود.
Machine summary:
"شاخصهای ژئومورفولوژیکی که در بیشتر مطالعات ارزیابی فعالیتهای نوزمین ساختی استفاده میشوند،بهطور معمول شامل:شاخص گرادیان طولی رودخانه )IS( ،انتگرال فرازسنجی )iH( ،سینوسیتی پیشانی کوهستان )fmS( و نسبت عرض بستر دره به ارتفاع آن )fV( هستند و بستگی به هدف مطالعه(حوضهی زهکشی یا پیشانی کوهستان)دارند.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) مواد و روشها در این پژوهش به منظور بالا بردن دقت در محاسبهی شاخصهای ژئومورفولوژیکی حوضهی آبرز حبلهرود،برای ارزیابی فعالیتهای نوزمین ساختی در بخشهای مختلف،از مدل ارتفاعی رقومی )MED( با قدرت تفکیک 10 متر و دقت ارتفاعی بیش از 6 متر برمبنای نقشههای ارتفاعی رقومی در مقیاس 25000:1 استفاده شده است.
سپس با توجه به هدف مطالعه،یعنی شناسایی گسلهای فعال و تأثیرگذار در تحول لندفرمهای کواترنری در گسترهی مطالعاتی،روش همدونی(2008)مورد استفاده قرار گرفت که همهی شاخصهای موردنظر برای ارزیابی فعالیتهای نوزمین ساختی در محدودهی مطالعاتی را شامل میشد،ولی طی انجام محاسبات،برخی از شاخصها نتیجهی موردنظر ما را دربرنداشت که بهطور قطع در نتیجهی نهایی تأثیر عکس میگذاشت.
دادههای مؤسسهی ژئوفیزیک دانشگاه تهران(2012-1937)،بیشترین زمینلرزه را در حوالی گسل گرمسار،به ویژه قسمتهای غربی آن ثبت کرده است و اینگونه به نظر میرسد که نسبت به بخش شرقی خود فعالیت بیشتری دارد(شکل شماری 8) (به تصویر صفحه مراجعه شود) مناطق بسیار فعال در این مطالعه،براساس مدل )WAS( منطبق بر مناطق جنوبی،یعنی زیرحوضههای بنه کوه و قربیلک است؛جایی که محل فعالیت راندگی گرمسار،راندگی سرخه کلوت و گسل فشاری قربیلک و نیز محل تمرکز گنبدهای نمکی فعال است که با انجام فعالیتهای میدانی و ثبت شواهد ژئومورفولوژیک با دستگاه SPG ،پویایی آن اثبات شد."