Abstract:
تصریح و تأکید قرآن بر محبت خداوند نسبت به محسنین، اهمیت خاصی به پژوهش درباره آثار چنین محبتی میدهد. از طرفی، آگاهی نسبت به آثار محبت خداوند به ویژه مستند به خود قرآن، ثمرات اخلاقی مهمی دارد. این تحقیق با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام گرفته و هدف آن معرفی آثار محبت خداوند نسبت به محسنین در قرآن کریم از طریق بررسی آیات و پژوهش در تفاسیر و منابع موجود دیگر در این زمینه است. پژوهش انجامشده نشان میدهد آثاری که در قرآن برای محبت خداوند به محسنین ذکر شده، در دو بخش آثار دنیوی و آثار اخروی قرار میگیرند. از نظر قرآن، برخی از آثار دنیوی محبت خداوند به نیکوکاران عبارتند از: هدایت، دریافت پاداش زودهنگام در دنیا، یاری خداوند، بهرهمندی از رحمت الهی، برخورداری از جایگاه والا، شایستگی دریافت تحیت الهی، پذیرفته شدن عمل، و مصونیت از سرزنش و عقاب. از جمله آثار اخروی محبت خداوند به محسنین نیز میتوان به «نعمتهای بهشتی» و «پاداش افزونتر» اشاره کرد.یکی از موضوعات مهم اعتقادی، مسئله شفاعت در آخرت است. درباره این موضوع، این پرسش قابل طرح است که از منظر قرآن، آیا بین هریک از شفاعت کردن و مورد شفاعت قرار گرفتن در آخرت، با مقام معنوی شخص به معنای اصطلاحی که در عرفان نظری رایج است، رابطهای تکوینی وجود دارد یا خیر؟ این مقاله با رویکرد نظری و با روش مطالعه اسنادی، آیات قرآن درباره شفاعت را در هشت دسته طبقهبندی کرده و ارتباط آنها با یکدیگر را مورد بررسی قرار داده است. در نهایت، این پژوهش بدین یافته رسیده که از نظر قرآن، شفاعت کردن از آثار تکوینی مقام معنوی، به اصطلاح رایج در عرفان نظری، است که فرد باایمان با اجرای برنامههای الهی همانند نماز شب، به اذن الهی، بدان دست مییابد. همچنین، بین شفاعت شدن و مقام معنوی مصطلح نیز رابطه تکوینی مستقیمی وجود دارد؛ بدینسان که فرد بعد از اینکه مورد شفاعت قرار گرفت، تکوینا به مقام معنوی بالاتری نسبت به گذشته دست خواهد یافت.
Machine summary:
"طبق فرموده قرآن، یکی از آثار محبت خداوند به نیکوکاران این است که وعده داده در سختیهای مجاهدت فردی و اجتماعی در کنار آنها و یار و یاورشان باشد:«والذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا وإن الله لمع المحسنین»(عنکبوت: 69)؛ و کسانی که در راه ما کوشیدهاند، به یقین راههای خود را بر آنان مینماییم و در حقیقت، خدا با نیکوکاران است.
» 420 آیه دیگری که به بهرهمندی از رحمت الهی به عنوان اثر محبت خداوند به محسنین دلالت دارد آیه سوم سوره مبارکه «لقمان» است که میفرماید: «تلک آیات الکتاب الحکیم هدی ورحمة للمحسنین الذین یقیمون الصلاة ویؤتون الزکاة وهم بالآخرة هم یوقنون» (لقمان: 2ـ4)؛ این است آیات کتاب حکمتآموز، [که] برای نیکوکاران رهنمود و رحمتی است؛ [همان] کسانی که نماز برپا میدارند و زکات میدهند، و [هم ]ایشانند که به آخرت یقین دارند.
. » 432 بنابراین، میتوان گفت: یکی از آثار محبت خداوند نسبت به نیکوکاران این است که علاوه بر ایمنی از عذاب اخروی، در دنیا نیز سرزنشی بر آنها نیست و از عقوبت تشریعی در امان خواهند بود.
ـ البته بین انعام و احسان دو تفاوت ظریف وجود دارد: یکی اینکه انعام تنها نسبت به انسان به کار میرود و ـ مثلا ـ هیچ وقت گفته نمیشود: فلانی به اسبش إنعام کرد راغب اصفهانی، همان، ص 814؛ دیگر اینکه احسان را هم میتوان به خود کرد و هم به دیگری؛ یعنی اگر گفته شود: «أحسنت إلی نفسی» (به خودم نیکی کردم) درست است اما انعام جز برای غیر به کار نمیرود (ابنمنظور، همان، ج 13، ص 117)."