Abstract:
تاجرباشی لقب و منصبی بود که تا دوره قاجاریه به برخی از بازرگانان بلندپایه ایرانی و مسلمان داده می شد و به عنوان نمایندگان حکومتی، روابط بازرگانی داخلی و خارجی را ساماندهی می کردند. با آغاز سده 13 هجری/19میلادی که دگرگونی های نظام سیاسی و اقتصادی بین المللی، ایران دوره قاجاریه را بیش از پیش تحت تاثیر قرار داد، موقعیت و جایگاه ایران در جامعه جهانی تغییر کرد و این امر، بخش های مختلف جامعه از جمله بازرگانان ایران را در قبال نظام جهانی بازتعریف نمود. در این میان، لقب تاجرباشی که در ادوار پیشین کارکردهای مشخصی داشت، برای آن دسته از تجاری به کار برده شد که سمت نمایندگی اقتصادی و حقوقی دولت ها و سفارتخانه های خارجی در کشور را بر عهده داشتند. مقاله حاضر، چرایی و چگونگی روند انتخاب تاجرباشی توسط دولت های خارجی در ایران و نیز نقش و عملکرد متصدی این سمت در دوره قاجار را مورد بررسی قرار میدهد.
Machine summary:
در اين ميان ، لقب تاجرباشي که در ادوار پيشين کارکردهاي مشخصي داشت ، براي آن دسته از تجاري به کار برده شد که سمت نمايندگي اقتصادي و حقوقي دولت ها و سفارتخانه هاي خارجي در کشور را بر عهده داشتند.
طرح مسئله در اين بررسي آن است که آيا پذيرش سمت تاجرباشي کشورهاي خارجي توسط تجار مشهور ايراني ، با هدف برخورداري از امتيازات و مزاياي اقتصادي همکاري با کشور مربوط صورت مي گرفت ، يا اين همکاري به منظور ايجاد و بهره گيري از حاشيه اي امن براي فعاليت هاي اقتصادي در فضاي ناايمن داخل ايران دوره قاجاري انجام مي پذيرفت .
در اين رابطه سوالاتي به اين شرح مطرح است : الف ) دلايل اصلي سفارتخانه هاي خارجي براي انتصاب تجار ايراني به سمت تاجرباشي خود در ايران چه بود؟ب )چرا برخي از تجار بلندپايه حاضر به پذيرش سمت نمايندگي کشورهاي خارجي مي شدند؟ ج)پذيرش سمت تاجرباشي براي فرد چه مزايايي دربرداشت ؟ د) وظايف تاجرباشي در دوره قاجاريه چه بود؟ بحث در مورد اين منصب با دشواري هايي روبرو است که از جمله اينکه اندک اطلاعات موجود به شدت پراکنده است و ديگر اينکه کاربرد لقب تاجرباشي در اين دوره در دو ساحت کهن و جديد و آميخته با يکديگر به کار برده مي شد و اين امر وارسي اطلاعات متون و اسناد اين دوره را با دشواري روبرو مي کند.