Abstract:
مناسبات بریتانیا با شرق در حوزه های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بروز پیدا کرد و شالوده این مناسبات بر محور حفظ منافع و حذف رقبای سیاسی از صحنه قدرت قرار داشت و در همین راستا، بریتانیا اهداف کلان استراتژیک خود را در شرق دنبال کرد. یکی از نمودهای استعمار اقتصادی بریتانیا، سیاست های بانکداری آن در سایر کشورهاست. مقاله حاضر به بررسی نظام بانکداری بریتانیا در ایران و هند اختصاص دارد. سیاست های بانکی بریتانیا در این دو کشور در ابعاد مختلف از جهت ساختار و نحوه عملکرد واجد ویژگی های خاصی است، کلیه شعب خارجی بانک های بریتانیائی تحت نظارت وزارت خزانه داری این کشور بودند و بریتانیا اهداف مشترکی را در سرزمین های مختلف دنبال می کرد، بنابراین نظام بانکداری مستعمراتی بریتانیا در هند و ایران به رغم تفاوت های اندک در زمینه نشر اسکناس و تعداد شعب از نظر اهداف کلان بریتانیا و گسترش نفوذ سیاسی همسان بودند.
The British relations with the East has been manifested in such various areas as politics، economics، and culture، with its economic ones based on interestretaining، and the elimination of political rivals from power arena، making its overall strategic goals in the Eastin line with this policy. Banking policies in other countries are manifestations of the economic relations of Britain. The present article studies the British banking policy toward Iran and India. It includes، in various aspects، special structural and functional features in the countries of Iran and India. The entire foreign British bank branches have been under Treasury supervision، and Britain hassought the same aims in different lands; therefore، the colonial British banking system in Iran and India remained the same regarding Britain’s overall goals، and the political influence development despite few differences in the issue of banknotes and the number of bank branches.
Machine summary:
بررسي گوشه هائي از سياست هاي بانکداري بريتانيا در ايران و هند 1 ــــــــــــــــــــــــــــــــــ زهرا عليزاده بيرجندي زهرا نادي ٢ چکيده مناسبات بريتانيا با شرق در حوزه هاي مختلف سياسي ، اقتصادي و فرهنگي بروز پيدا کـرد و شالوده اين مناسبات بر محور حفظ منافع و حذف رقباي سياسي از صحنه قدرت قرار داشت و در همين راستا، بريتانيا اهداف کلان استراتژيک خود را در شرق دنبال کرد.
سياست هاي بانکي بريتانيـا در اين دو کشور در ابعاد مختلف از جهت ساختار و نحوه عملکرد واجد ويژگي هاي خاصي است ، کليه شعب خارجي بانک هاي بريتانيائي تحت نظارت وزارت خزانه داري ايـن کشـور بودنـد و بريتانيا اهداف مشترکي را در سرزمين هاي مختلف دنبال مي کرد، بنـابراين نظـام بانکـداري مستعمراتي بريتانيا در هند و ايران به رغم تفاوت هاي اندک در زمينه نشر اسکناس و تعـداد شعب از نظر اهداف کلان بريتانيا و گسترش نفوذ سياسي همسان بودند.
از جمله مفاد اصلي قراردادهاي بريتانيا در زمينه تأسيس بانک در اين کشـورها مي توان به کسب امتياز نشر اسکناس ، ايجاد شعب داخلي در شهرهاي مختلف ، معافيـت مالياتي ، کنترل و نظارت بر تجارت داخلي و ارز خارجي ، استقرار شعبه مرکزي در لندن ، حضور فعال سهامداران اروپائي و به ويژه بريتانيائي و در نتيجـه کـم رنـگ شـدن نقـش نيروهاي بومي اشاره کرد.
(شـوب و مينتـر، ١٣٧٠: (171 انگلستان طرح هاي انسجام يافته و دامنه داري را جهت توسعه نفوذ خـود در ايـران مدنظر قرار داده بود که تأسيس بانک شاهنشاهي مي توانسـت بـه عنـوان محـور و کـانون فعاليت تمام اين امتيازات و طرح ها شناخته شود.