Abstract:
زندگی اجتماعی انسانها، در درون نظام سیاسی و حکومت شکل میگیرد و عملا تصور زندگی بدون حکومت مشکل است. به همین جهت، اندیشمندان همواره حکومت را به عنوان یک ضرورت اجتماعی تلقی نمودهاند؛ این یک ضرورت حکم عقلی است و آنچه از روایات شریفه در این زمینه وارد شده، ارشاد و مؤید همین حکم عقلی است. از جمله روایات در باب ضرورت حکومت، بیان امیرالمؤمنین( در نهج البلاغه است که در مقابل خوارج افراطی، که شعار لاحکم الا لله؛ جز حکم خدا، حکمی نیست» سر میدادند و بر نفی وجود هر نوع حکومت در جامعه اسلامی تاکید داشتند، فرمود: «انه لابد للناس من امیر بر او فاجر...؛ مردم به ضرورت، باید حاکمی داشته باشند، نیکوکار باشد و یا بدکار.» از آنجا که در این بیان، حاکم عادل و فاجر در عرض یکدیگر قرار گرفتهاند، تفاسیر متعددی از آن ارائه شده است. این مقاله، با رویکرد نظری و روش تحلیلی، این روایت را مورد ارزیابی قرار داده، تساوی عادل و فاجر در تصدی حکومت را صرفا تأکیدی بر اصل ضرورت حکومت در جامعه میداند.
Machine summary:
"نقد و بررسی برداشت سوم از روایت لازمۀ تفسیر سوم نیز مشروعیت اصل حکومت است، اما در اینجا مشروعیت صرفا میتواند به معنای «وجوب شرعی» باشد، بدین معنا که امیرالمومنین( در این دو تفسیر، خبر از وجوب تشکیل حکومت و پیروی از حاکم حکومتی و یا در مقام انشاء این مناصب (تشکیل حکومت، از سوی فرد نیکوکار و فاجر، و اطاعت و پذیرش حاکمیت آنان یکی از واجبات شرعیه خواهد بود)، هستند.
و این صرفا ادعایی بدون شاهد است که اگر احکام دین به همان ترتیب و چینش عمل شود، نیازی به تشکیل حکومت نیست، بدون اینکه مشخص شود اولا، اساسا چگونه میتوان به این احکام، با همان ترتیب و چینشی که خداوند بیان کرده، بدون تشکیل حکومت عمل کرد؟ ثانیا، اگر راهی جز تشکیل حکومت وجود دارد، چرا نبی مکرم اسلام( و امیرالمؤمنین( حکومت تشکیل دادند؟ اثبات برداشت چهارم از روایت با توجه به بطلان سه احتمال اول از معنای روایت، 226 و روشن شدن این مطلب که حضرت در این روایت شریف، درصدد بیان حکم شرعی نبودهاند، احتمال چهارم تثبیت میشود.
محمد باقر مجلسی، بحار الانوار،ج92،ص274،باب الادعیه والاحراز همین جواب را در فرازهای بعدی روایت که مستشکل به عنوان دلیل بر تعارض بیان کرد نیز خواهیم داد، به این بیان که ؛ خصوصیات مطرح شده به صورت موجبۀ جزئیه برای حاکم فاجر ثابت است، یعنی بدین معنا نیست که هر حاکم فاجری، حکومتش داری این خصوصیات باشد."