Abstract:
یکی از پیامدهای توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات ، تحول گسترده در مفهوم و کارکرد مرزها است. بر همین اساس و در پی تحولات جهانی شدن اقتصاد بازار آزاد، بسیاری از اندیشمندان در قالب نظریه ها و گزاره هایی، افول ارزش های جغرافیایی و به ویژه مرز را بیان کردند. در این مقاله، به دنبال حل این مسئله ایم که آیا اندیشه ها و گزاره های اندیشمندان درباره جهانی شدن در خصوص حذف مرز و مفاهیم پیرامونی آن، با واقعیت های کنونی جهان مطابقت دارد. در این پژوهش، با روش استنادی ـ استدلالی، اندیشه های نفی کننده مرز را نقد و بررسی کرده ایم و درستی و نادرستی آنها را با واقعیتهای فضای جغرافیایی مطابقت داده ایم. نتایج تحقیق نشان می دهد که مرزهای جغرافیایی از بین نمی روند؛ بلکه متناسب با پویایی جامعه بشری به لحاظ کارکرد و ماهیت تغییر می کند و نقش های جدیدی را به عهده می گیرند. به نظر می رسد پاسداری از هویت ها، مهم ترین بعد کارکردی مرز در عصر جهانی شدن است.
Machine summary:
تفـاوت نمـایی بـین دو فضای جغرافیایی ، تفکیک دو حاکمیت مستقل ، یکپارچه کردن یک ملـت ، نـزاع و امنیـت بـین دو کشور، برقراری ارتباط و تعامل بین دو ملت ، تعیین گسـترة سـرزمینی بـرای قـدرت حکومـت و نظارت بر حرکت انسان و کالا و حتی اندیشه از محدودة سرزمینی یک کشور به کشـور دیگـر، و تعیین قلمرو حقوق شهروندی را از کارکردهای اصلی مرزهـا شـمردهانـد (حـافظ نیـا، ١٣٨٣: ٧٠؛ ١٩٩٩٧٥,Thomas) به نظر می رسد این موارد کارکردهای مرز در مفهوم سنتی آن اسـت کـه بـا ابزارهای گمرک، تعرفه های گمرکی ، مالیات، روادید (ویزا) و دیدبان های نظامی ، تعامل هـای میـان دولت ها نظارت می کنند.
از سویی دیگر تغییرهـای کـارکردی مـرز در پرتـو فرایند جهانی شدن باعث شده است بسـیاری از نظریـه پـردازان جهـانی شـدن درقالـب ایـده هـا و گزاره هایی ، از حذف مرزها خبر دهند؛ از این رو این سؤالها مطـرح اسـت کـه آیـا نظریـه هـا و گزارههای اندیشمندان جهانی شدن دربارة حذف مرز، با واقعیت های کنونی جهـان، مطابقـت دارد؛ و آیا اساسا این نظریه ها در فضای عنیی ، مصداقی دارند؛ آیا مرزهـای جغرافیـایی ازبـین خواهنـد رفت و آیا مفاهیم جغرافیایی نظیر مکان، فضا، سرزمین ، مرز و فاصله ، اعتبار و مفهـوم خـود را از دست خواهند داد.