Abstract:
آمایش سرزمین را سازمان دهی هماهنگ و سزاوار فضای حیاتی کشور در قالب سیاست های کلی توسعه و ضرورت های دفاعی دانسته اند. اعمال دیدگاه های دفاعی و امنیتی در طرح های آمایش نشان دهنده هم پیوندی عملکردی میان فعالیت از یک طرف و تشکیلات دفاعی از طرف دیگر است. تاکنون در طرح های آمایش به ملاحظات دفاعی – امنیتی کم تر توجه شده و از ارائه طرح ها و راه کارهایی برای دفاع سرزمینی و حفاظت از استقرارگاه های نظامی، مراکز و تاسیسات حیاتی، حساس و مهم در مقابل تهدیدات و حملات نظامی غفلت شده است رعایت ملاحظات دفاعی و امنیتی در طرح های آمایش تابع متغیرهای متعددی است که باید در این گونه طرح ها مورد توجه قرار گیرند. موقعیت جغرافیایی منطقه مورد نظر، نوع و سطح تهدیدات نظامی و امنیتی متوجه منطقه مورد نظر، منشا و منبع تهدید و راهکارها و طرح های پدافند غیر عامل متناسب با نوع تهدیدات، مهم ترین این متغیرها هستند. استان های مرزی کشور دارای موقعیت، شرایط و ویژگی های خاص بوده و تفاوت های سیاسی- فضایی با سایر استان های داخل کشور دارند، از این رو در طرح های آمایش استان های مرزی باید ملاحظات دفاعی- امنیتی متناسب با این ویژگی ها تدوین و اجرا شود. استان خراسان رضوی به دلیل ویژگی های خاص جغرافیایی، سیاسی و ژئوپلیتیکی از جمله مجاورت با کشور افغانستان دارای خطرات و تهدیدهای ویژه ای است که لازم است در طرح های آمایش به این ملاحظات توجه شود. این مقاله تلاش می کند تا با روش توصیفی- تحلیلی به تبیین اهمیت و جایگاه ملاحظات دفاعی- امنیتی در طرح های آمایش استان خراسان رضوی بپردازد. بر این اساس نخست انواع تهدیدات نظامی و مهم ترین کانون های این نوع تهدیدات برای استان مورد بررسی قرار می گیرد. سپس جایگاه و نقش ملاحظات دفاعی – امنیتی در استقرار و مکان گزینی مراکز و تاسیسات نظامی استان خراسان رضوی تجزیه و تحلیل می شود.
Machine summary:
تحلیل ملاحظات نظامی - امنیتی در آمایش و مکانگزینی مراکز و استقرارگاههای نظامی با تأکید بر استان خراسان رضوی سید هادی زرقانی ١∗، هادی اعظمی 2 ١- استادیار جغرافیای سیاسی ، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران ٢- استادیار جغرافیای سیاسی ، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران دریافت : ٩٠/١/٢٤ پذیرش: ٩٠/٥/٢ چکیده آمایش سرزمین را سازماندهی هماهنگ و سزاوار فضای حیاتی کشور در قالب سیاست های کلی توسعه و ضرورتهای دفاعی دانسته اند.
تاکنون در طرحهای آمایش به ملاحظات دفاعی – امنیتی کم تر توجه شده و از ارائه طرحها و راهکارهایی برای دفاع سرزمینی و حفاظت از استقرارگاههای نظامی ، مراکز و تأسیسات حیاتی ، حساس و مهم در مقابل تهدیدات و حملات نظامی غفلت شده است رعایت ملاحظات دفاعی و امنیتی در طرحهای آمایش تابع متغیرهای متعددی اسـت کـه بایـد در این گونه طرحها مورد توجه قرار گیرند.
در این مقاله تلاش شده است تا نقش تهدیدات نظـامی و امنیتـی کـه از سـوی کشـورهای همسایه به عنوان مبدأ اصلی تهدید متوجه استان خراسان رضوی است ، در طـرحهـای آمـایش مراکز و تأسیسات نظامی مورد بررسی و تجزیه تحلیل قرار گیرد.
لازم بـه ذکر است که رعایت ملاحظـات دفـاعی - امنیتـی بایـد قبـل و در زمـان احـداث و اسـتقرار این گونه مراکز در نظر گرفته شود(با توجه به نو بـودن بحـث ملاحظـات دفـاعی امنیتـی در طرحهای آمایش کشور در موار زیادی این امـر صـورت نگرفتـه اسـت ) و در صـورتی کـه استقرار آنها پیش از این بدون رعایت این ملاحظات انجام شده باشد، در شرایط کنونی باید با انجام اقدامات مختلف در قالب پدافند غیر عامل ، مانع از آسیب پذیری این مراکز در مقابل حملات و تهاجم نظامی شد.