Abstract:
علم «حدیث» در کنار فقه، از مواد درسی مهم در مدارس عصر صفویه بود، اما توجه مدارس به آن در دوره مزبور یکسان نبود. در این نوشتار، روند آموزش علم حدیث در مدارس عصر صفوی با استفاده از منابع تاریخی این دوره و همچنین فهرست نسخه های خطی و ارائه اطلاعات آماری از آنها در دو نیمه عصر صفوی بررسی می گردد. در نیمه اول این دوره، به علت حاکمیت عقل گرایی بر مدارس، علم حدیث آنچنان که شایسته است مورد توجه قرار نگرفت، اما در نیمه دوم این دوره، با احیای مکتب «اخباری گری» و تحت تاثیر آن، آموزش اخبار و احادیث شیعه در مدارس رونق یافت، به گونه ای که در اواخر عصر صفوی، تدریس یکی از کتب چهارگانه حدیثی شیعه جزو شروط وقف نامه بعضی از مدارس قرار گرفت.
Machine summary:
"در نیمۀ اول این دوره،به علت حاکمیت عقلگرایی بر مدارس،علم حدیثآنچنان که شایسته است مورد توجه واقع نشد،اما در نیمۀ دوم این دوره،با احیایمکتب«اخباریگری»و تحت تأثیر آن،آموزش اخبار و احادیث شیعه در مدارسرونق یافت،به گونهای که در اواخر عصر صفوی،تدریس یکی از کتب چهارگانۀحدیثی شیعه جزو شروط وقفنامۀ بعضی از مدارس قرار گرفت.
این نوشتار کوشیده است روند توجه مدارس به علم حدیث در عصر صفویه وتأثیر جریانهای فرکی حاکم عصر صفوی بر آن،در دو دورۀ مزبور را بررسی کند:اول،نیمۀ اول عصر صفویه،یعنی دورۀ غلبۀ اندیشۀ اصولیان و حکما در مدارس؛دوم،نیمۀ دوم عصر صفویه؛دورهای که تقریبا مقارن با رواج اندیشۀ اخباریگری دربسیاری از مدارس بود و اوج آن چند دهۀ آخر حکومت صفویه،به ویژه دورۀحکومت شاه حسین صفوی(حک 1105-1135)بود.
در فهرستنسخههای خطی موجود در کتابخانۀ آیة الله مرعشی نجفی،309 نسخۀ خطی ازکتب چهارگانۀ حدیثی،که در عصر صفویه در ایران استنساخ شده،فهرست گردیدهکه فقط 31 نسخه از آنها مربوط به قرن دهم هجری است(برای نمونه،ر.
(واله اصفهانی،1382،ص 582) استنساخ و تکثیر کتب چهارگانۀ حدیثی در مدارس این دوره مورد توجه جدیقرار داشت؛نکتهای که از آن میتوان گسترش و رواج کتب حدیث را در نیمۀ دومعصر صفوی دریافت؛زیرا معمولا طلاب همزمان با تعلیم نزد استاد،کتاب مورد نیازخود را نیز استنساخ میکردند که بیشتر آنها نیز دارای اجازهنامهای از مدرس است.
در فهرست نسخههای خطی کتابخانۀ آیة الله گلپایگانی،تقریبا همۀنسخههای خطی مربوط به کتب چهارگانۀ حدیث،که در آن به نام مدارس اشارهشده،مربوط به نیمۀ دوم عصر صفوی است."