Abstract:
ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻋﻠﻤﯽ اﺑﻦ وﻟﯿﺪ و ﺗﺄﺛﯿﺮ او ﺑﺮ اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان ﭘﺲ از ﺧﻮد، ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ ﺟﺎﯾﮕﺎه اوﺳﺖ و ﻧﯿﺎز ﺑﻪﺑﺎزﻧﮕﺮی و ﮐﺎوش ﺑﯿﺸﺘﺮ در دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎی او را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ. ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﭘﺲ از ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺨﺼﯿﺖ وآﺛﺎر ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ و ﮔﺰارﺷﯽ از دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎی او در ﻋﺮﺻﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ، ﺑﺎ روش ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪای وروﯾﮑﺮد ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ، ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ؛ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ در ﺑﺮرﺳﯽ دﯾﺪﮔﺎه ﺑﺮﺟﺴﺘﮥ وی در ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎ ﺑﻪوﯾﮋه ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪﮐﺘﺎب ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪه ﮐﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎی اﺑﻦ وﻟﯿﺪ از ﺑﺮﺧـﯽ از رﺟﺎل در ﺟﻬﺖ ﻫﺸﺪار ﺑﻪ ﻟﺰوم اﺣﺘﯿﺎط و ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪی دﻗﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ رواﯾﺖ آنﻫﺎﺳﺖ.
Machine summary:
")ﻫﻤﺎن، ش083( ﺗﻔﺎوت اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ از اﺳﺘﺜﻨﺎء ﺑـﺎ دو ﮔﻮﻧﮥ ﻗﺒﻠﯽ در اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﺜﻨﺎء ﺷﺪه ﻣﻌـﯿﻦ و ﻣﺼـﺪاﻗﺶ ﻣﺸـﺨﺺ ﺷـﺪه اﺳﺖ، ﺑﻪ ﺧﻼف اﺳﺘﺜﻨﺎء ﻧﻮع اول ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺟﺴﺖوﺟﻮ ﭘﯽ ﺑﺮد ﮐﻪ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑـﻦ ﻋﯿﺴـﯽ 86 دو ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺣﺪﯾﺚﭘﮋوﻫﯽ، ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ، ﺷﻤﺎره ﻧﻬﻢ، ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 2931 ﭼﻪ ﻣﯿﺰان ﻣﻨﻔﺮدات دارد و ﯾﺎ در ﻧﻮع دوم ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد ﮐﻪ ﭼﻪ ﻣﯿﺰان از رواﯾﺎت ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﯽ اﻟﻬﻤﺪاﻧﯽ اﺳﺖ.
)ﻧﺠﺎﺷﯽ، 7041ق، ص843، ش939/ ﺳﺒﺤﺎﻧﯽ، 4141ق، ص462( داﻧﺸﻤﻨﺪان رﺟﺎل در ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺣﺪود اﺳﺘﺜﻨﺎء ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺟـﻮاب دادهاﻧﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﻫﺮ آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﺑﻦ وﻟﯿـﺪ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﺜﻨﺎء واﻗﻊ ﻧﺸﺪه، ﻣﻮرد ﺗﻮﺛﯿﻖ اﺳﺖ؟ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ را ﺗﻮﺛﯿﻘﯽ ﻋﺎم داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﻣﺪﻋﯽاﻧﺪ، اﯾﻨﮑﻪ اﺑﻦ وﻟﯿﺪ و اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس و ﺷﯿﺦ ﺻﺪوق، در ﻣﯿﺎن رواﯾﺖﻫﺎی ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ، ﺑﺮﺧﯽ راوﯾﺎن را اﺳﺘﺜﻨﺎء ﮐـﺮدهاﻧـﺪ، ﻇﻬﻮر دارد ﮐﻪ ﺳﺎﯾﺮ راوﯾﺎﻧﯽ را ﮐﻪ وی از آنﻫﺎ ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ، ﻗﺒﻮل دارد، زﯾﺮا اﮐﺘﻔﺎی اﺑﻦ وﻟﯿﺪ ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎی ﻣﻮارد ﻣﺬﮐﻮر ﺣﺎﮐﯽ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ او ﺑـﻪ ﺗﻤـﺎم رواﯾـﺎت ﻣﺤﻤـﺪ ﺑـﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﺤﯿﯽ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﻮارد اﺳﺘﺜﻨﺎء ﺷﺪه اﻋﺘﻤﺎد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ، و اﯾﻦ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎی ﺗﻮﺛﯿـﻖ راوﯾﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎء ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ.
اﻣﺎ ﺗﻀﻌﯿﻒ اﺑﻮﺳﻤﯿﻨﻪ در آﺛﺎر ﺣﺪﯾﺜﯽ ﺧﻮدش ﻫﯿﭻ ﻣﻨﺎﻓﺎﺗﯽ ﺑﺎ واﻗﻊ ﺷﺪن اوـ ﯾﺎ اﻓﺮادی ﻣﺸﺎﺑﻪ او ﻣﺜﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻨﺎنـ در ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻪ ﮐﺘﺐ ﺛﻘﺎت و ﻋﺪم اﺳﺘﺜﻨﺎء وی ﻧﺪارد، زﯾﺮا اﺑﻮﺳﻤﯿﻨﻪ در اﯾﻦ ﻧﮕﺎه از ﺟﻬﺖ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺗﺒﻌﯽ و ﻃﺮﯾﻘﯽ ﻣـﻮرد ﻣﺪاﻗـﻪ 87 دو ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺣﺪﯾﺚﭘﮋوﻫﯽ، ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ، ﺷﻤﺎره ﻧﻬﻢ، ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 2931 واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ."