Abstract:
از ابتدای پیدایش تفکرعرفانی، تمایز معنیداری میان انگارههای فقها و عرفاوجود داشته است. بعضی فقها، دین را در شریعت محصور میکنند اما گسترة معنایی دین در نظر عرفا بیشتر است. نگرش متفاوت این دو، سبب جبههگیریهای دامنهداری میان آنها شده است. نگارنده بر آن است تا با غور در آثار شیخ جام، مراتب معرفتی و مبانی نظری و عملی عرفان او را بررسی کند.
Machine summary:
"شیوۀ پژوهش نگارنده در این مقاله تلاش میکند با بهرهگیری از شیوۀ کتابخانهای با ذکر آیاتی که شیخ جام برای تبیین سطوح معرفت شناسی از آنها سود جسته است، نظرگاههای او را دربارۀ شریعت، طریقت و حقیقت ترسیم نماید.
شبستری تأکید میکند که نباید دستورات دینی را نادیده گرفت، چرا که منازل شریعت و طریقت سکوی عروج به حقیقت و بهره مندی از الطاف الهی و کشف و شهود عارفانه است: به مردی وارهان خود را چو مردان/ولیکن حق کس ضایع مگردان ز شرع ار یک دقیقه ماند مهمل/شوی در هر دو کون از دین معطل حقوق شرع را زنهار مگذار/ولیکن خویشتن را هم نگه دار(همان، 82 ) اختلاف نظرها،انحرافها و نظرگاه احمد جام نامقی برخی ریشۀ عرفان را تعالیم بودایی و هندی، برخی اندیشههای مانوی و گروهی دین مبین اسلام و قرآن میدانند.
از نظر احمد جام رهروان کوی حقیقت، که در پرتو تجلی خداوند از هستی موهوم خود گذشتهاند با وجود کمال و مرشدی راه، عمل به شریعت برای آنها نیازی مبرم است، چون ورود به دروازۀ حقیقت، فقط و فقط از جادۀ شریعت میسر است و شرط رسیدن به تمکین و گذشتن از تلوین، عمل به فرامین شریعت است.
نتیجه شیخ نامقی فرزند روزگار خود است و متأثر از زمانۀ پر آشوب عصر غزنویان و سلجوقیان در واکنش به اوضاع نابسامان اجتماعی عصر، با ترسیم مراتب معرفتی شریعت، طریقت و حقیقت و حدود هر یک، با زبانی ساده، گنجینهای از راز و رمزهای اسلام، ایمان و احسان را با استناد به آیات و روایات و داستانهای خواندنی بیان کرده است."