Abstract:
دسته ای از اخبار و احادیث خاندان وحی (ع) از برترین ها در گفتار، رفتار و عبادات سخن می گویند. تعداد این قسم از روایات در اصول الکافی فراوان است و مهم ترین ویژگی آنها تبیین برتری امری با اسم تفضیل است که به سبب همین ویژگی، در نگاه نخست، ممکن است روایات با یکدیگر متعارض جلوه کنند. پژوهش حاضر میزان سازگاری یا ناسازگاری میان این دست از اخبار را مورد بررسی قرار می دهد.از مهم ترین یافته های تحقیق پیش رو، اثبات این نکته است که اختلاف میان روایات تفضیلی از نوع اختلاف بدوی یا ظاهری است که با تامل در موضوع هر یک از روایات و یا کشف رابطه میان آنها با یکدیگر و نیز درک شرایط مخاطب و عناصر دیگری از این دست، قابل رفع خواهد بود.
Machine summary:
بررسی جمع میان این تعبیرها _ که همگی برترین کارها را توصیف میکنند _ نیازمند پاسخ به دو پرسش اساسی است: الف) ماهیت موضوعات مطرح شده در هر یک از روایات چیست؟ و آیا همگی از یک نوعاند؟ ب) افضلها در طول یکدیگرند یا در عرض هم؟ الف) موضوع روایات به نظر میرسد موضوعات مطرح شده در روایات تفضیل با یکدیگر متفاوت بوده و شاید در قالب یکی از سه عنوان ذیل دسته بندی شوند؛ زیرا برخی جنبه اعتقادی دارند: برتری ایمان به خداوند، معرفت او و شناخت پیامبرش از این سنخ محسوب میشوند.
2 افزون بر این، توجه به «رعایت شرایط و ظرفیت مخاطب» نیز در رفع تنافی حدیث ششم با دیگر احادیث اخلاقی کارساز خواهد بود؛ زیرا چنان که از صدر روایت ششم بر میآید، سبب صدور حدیث، رجوع عدهای از فقرا به نزد رسول خدا( و شکایت از بضاعت مالی برای انجام اعمال عبادی است، رسول خدا( در پاسخ، آنان را به اهمیت جوهره، یعنی عنصر نیت و خلوص عمل به جای تکیه بر ظاهر و حجم عمل توجه میدهند تا بدین ترتیب، میزان تکلیف پذیری خود را ارزیابی نمایند.
البته نباید از این نکته غافل ماند که در روایت دوم از مجموعه روایات افضل العبادة، تحقق برتری تفکر منوط به تداوم و استمرار آن است؛ ضمن آن که عبادت برخاسته از عقل یا تفکر در بارۀ قدرت خداوند، در واقع مرتبط با کیفیت و نوع عمل بوده و به هیچ روی با دیگر موارد یاد شده تنافی نخواهند داشت.