چکیده:
این جستار بنیادی- تاریخی، با روش توصیفی- تحلیلی به واکاوش مطالب کتاب آداب المعلمین پرداخته و معلوم داشته است در آن دوره و دیار، مکتب چه جایگاه آموزشی داشته و چگونه اداره می شده است و فضای آموزشی- تربیتی حاکم بر آن چه گونه بوده است و روح حاکم بر تعاملات عناصر انسانی آن با یکدیگر چه صبغه ای داشته است: فقهی، اخلاقی، یا عرفی. هم چنین از رهگذر این بازکاوی به شماری از مولفه های مهم فعالیت آموزشی مکتب یعنی اهداف، اصول، برنامه و مواد آموزشی، اشارت رفته و نشان داده شده است که مکتب چگونه اداره می شده و رفتار معلمان با شاگردان چگونه بوده و شاگردان و معلمان چه حقوق و تکالیفی داشته اند و معایب معلمان مکتب و رویکردشان به تنبیه شاگردان چه بوده است.
خلاصه ماشینی:
اينك به واكاوي تفصيلي اين عنوانها از زبان ابن سحنون ميپردازيم: هدفهاي تربيت در مكتب ابن سحنون مستقيماً و به صراحت به اهداف، يا مثلاً اصول نپرداخته است؛ اما اين مقولات در سخنان او بي عنوان و به شكل پراكنده آمده است و ميتوان از لابه لاي آنها به اين مقولات دست يافت، چرا كه مؤلفههاي گوناگون فرايند تربيت با يكديگر ارتباط مستقيم دارند، به گونهاي كه يكي ميتواند نشان دهنده ديگري باشد، يعني اگر از برنامه درسي ياد شود، ناگزير و كمابيش به هدفهاي آموزشي نيز اشاره شده است؛ بنابراين ميتوان هدفهاي آموزشي مكتب در دوره ابن سحنون را در موارد زير خلاصه كرد: الف) كسب مهارت در خواندن و نوشتن (سواد آموزي) : ابن سحنون از قول ابن مسعود نقل ميکند كه مردم از سه چيز ناگزيرند: يكم حاكم، دوم خريد و فروش كتاب خدا، سوم معلمي كه فرزندان آنان را آموزش دهد.
اصول تربيت در مكتب با مطالعه كتاب آداب المعلمين، ميتوان اصولي از تعليم و تربيت در نظام آموزشي مکتب را برگرفت كه به شماري از آنها اشاره ميشود: الف) محور بودن قرآن و سنت در آموزش: در مكتب، همه فعاليتهاي آموزشي و تربيتي معلم و شاگرد بايد بر كتاب خدا و سنت نبوي مبتني باشد؛ از اين روست كه ابن سحنون آموزش قرآن كريم و سنت را محور قرار داده و بر آن است كه رفتار معلم و نوع رابطه او با فراگيران و اولياي آنان را نيز بر اساس كتاب خدا و سنت نبوي تبيين كند.