چکیده:
بیگمان در معرفی و بازشناسی تمدن اسلامی، توجه به آموزههای دینی نقش اصلی و بنیادین ایفا میکند؛ از اینرو عدم آگاهی و شناخت از هر یک از این آموزهها، فهم ما را از تمدن اسلامی به عنوان یک کلیت _ که شاخصۀ پویایی دارد _ با مشکل جدی روبهرو خواهد کرد.این نوشتار، با رویکردی توصیفی وتحلیلی میکوشد ظرفیتها و قابلیتهای فرهنگی و تمدنی باورداشت آموزه مهدویت را بازکاوی کند. الزامات رویکرد تمدنی به آموزه مهدویت، آغازگاهی است که نگارنده برای ارائه تصویری روشن از بحث برمیگزیند. «بازاندیشی در مطالعات تمدنی بر اساس دیدگاه اسلام»، «رویکرد بروننگر به اندیشه مهدویت» و «توجه به تحقیقات بنیادین در عرصۀ اندیشه مهدویت» از جمله الزامات رویکرد تمدنی به آموزه مهدویت برشمرده شده است.«تقویت بعد فرجامگرایانه و آرمانگرایی»، «الگوبرداری از تمدن مهدوی و ساماندهی و شبیهسازی رویکردها»، «آموزه مهدویت و ایجاد هویت غایی برای تحولات سیاسی و اجتماعی»، «آموزه مهدویت و معنابخشی به حیات جمعی در تاریخ» و «آموزه مهدویت و بسیج ارادههای عمومی و ایجاد نوعی انتظار فعال» یافتههای محقق در تبیین ظرفیتهای باورداشت آموزه مهدویت است.
Undoubtedly، consideration of the religious precepts plays a fundamental role in the introduction and recognition of Islamic civilization. Hence، the lack of knowledge of each of these doctrines can limit our understanding of Islamic civilization as a whole، which has dynamic characteristics، and creates a serious problem in our analysis. This paper attempts to analyze capacities and capabilities in the cultural and civilization aspects of the messianic doctrine with a descriptive and interpretive approach. There are requirements for the author who chooses to provide clarity of discussion by analyzing the doctrine of Mahdism from a civilization approach. Of the main requirements، we explain the "Rethinking civilization studies on Islam،" "The outsider's approach to the messianic ideas of Mahdism" and "respect for fundamental research in the field of messianic ideas and Mahdism". The findings of this research includes the "Strengthening the apocalyptic and Idealistic aspect of Mahdism "، " role modeling from the Mahdism pattern and organizing and simulating the approaches to civilization،" "messianic teachings and creation of the ultimate identity for political and social change،" "messianic teachings and meaning to social life throughout the history" and "messianic teachings and mobilizing the public wills and creating active waiting for the savior ".
خلاصه ماشینی:
نتایج و دستاوردهای قابل پیشبینی حاصل از رویکرد تمدنی به اندیشه مهدویت عبارتند از: «خروج از روزمرگی و برنامههای غیرمنسجم فرهنگی و تلاش برای ترسیم هدفمند حال و آینده مطالعات در حوزه مهدویت»، «بازگرداندن هویت واقعی مهدویت به چارچوب استانداردهای برخاسته از فرهنگ دینی»، «افزایش سهم حضور مطالعات مهدوی در عرصۀ بینالملل»، «بازشناسی سازوکارهای آن»، «کسب نمای کلی از آیندههای در حال ظهور»، «دریافت و درک زودهنگام خطرات تهدید کنندۀ اندیشۀ مهدوی»، «کسب موقعیت برتر در منجیباوری» و «تأثیرگذاری بر افکار به جای کنترل نتایج».
نقش باورداشت آموزه مهدویت در احیای فرهنگ و تمدن اسلامی چگونه است؟ هدف، روش و چارچوب نظری پژوهش این نوشتار تلاشی برای توسعۀ مطالعات بین رشتهای است.
گفتنی است کمبود منابع در زمینه نقش آموزههای دینی در تمدنسازی و اهمیت پرداختن به این موضوعات در روزگار کنونی با توجه به فضای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دنیای اسلام و دنیای غرب، جایگاه چنین نگارشهایی به عنوان یک منبع تحلیلی _ توصیفی را دوچندان میکند.
این میل و اشتیاق فردی در حیات جمعی آدمی نیز آثار خود را نشان داده، چنانکه برای نمونه اندیشههای «آرمان شهر»، «مدینه فاضله» و مانند آن، گویای طرح اجتماعی مطلوبی در اندیشه است که اینجا و اکنون محقق نشده و شاید در آینده با فراهم شدن شرایط خاص، محقق گردد (کلباسی اشتری، 1389: 17).