چکیده:
هدف این مقاله تبیین شک روش شناختی، به عنوان روشی برای تربیت اعتقادی است. روش این تحقیق، که از نوع تحقیقات بنیادین و نظری است، توصیفی−تحلیلی و استنباطی و روش جمعآوری اطلاعات، کتابخانه ای و فیش برداری است. با توجه به اینکه عنوان مقاله، برگرفته از اصطلاح مشهور شک روش شناختی دکارت است، ابتدا به معرفی اجمالی این نوع شک پرداخته شده، در ادامه شک غزّالی نیز به دلیل مشابهتی که با شک دکارت دارد به اختصار بیان شده است. چالش تلقین در برابر تربیت اعتقادی؛ شک مطلوب و نامطلوب؛ شک و یقین در اسلام و راه برطرف نمودن شک؛ چیستی تربیت اعتقادی و اهمیت آن؛ و در نهایت استفاده از شک روش شناختی برای تربیت اعتقادی، به ترتیب، موضوعات بعدی این مقاله را تشکیل میدهند. تحقیق حاضر نشان میدهد که به کارگیری شک روش شناختی در تربیت اعتقادی منجر به نتایج زیر میشود: احترام به آزادی و اختیار متربّی؛ پرورش تفکّر انتقادی متربّی؛ اندیشیدن به جای حفظ اندیشههای دیگران؛ جلوگیری از تعصّب و دعوت به گفتگو؛ دستیابی به یقین فکری و آرامش روانی.
خلاصه ماشینی:
با توجه به اینکه عنوان مقاله، برگرفته از اصطلاح مشهور شکِ روش شناختی دکارت است، ابتدا به معرفی اجمالی این نوع شک پرداخته شده، در ادامه شک غزّالی نیز به دلیل مشابهتی که با شکِ دکارت دارد به اختصار بیان شده است.
تحقیق حاضر نشان میدهد که به کارگیری شکِ روش شناختی در تربیت اعتقادی منجر به نتایج زیر میشود: احترام به آزادی و اختیار متربّی؛ پرورش تفکّر انتقادی متربّی؛ اندیشیدن به جای حفظ اندیشههای دیگران؛ جلوگیری از تعصّب و دعوت به گفتگو؛ دستیابی به یقین فکری و آرامش روانی.
لذا با توجه به اینکه به نظر وی تربیت و عقلانیت با یکدیگر ملازمت دارند، تنها، امری که قابل دفاع عقلانی باشد میتواند بخشی از تربیت قرار گیرد و حالآنکه در آنچه «تربیت اسلامی» نامیده میشود، آنچه صورت میگیرد تلقین است و خبری از عقلانیت نیست (همان، ص43−45).
چیستی تلقین مور پس از ارائه دیدگاههای مختلف فیلسوفان تعلیم و تربیت در باب تلقین، تعریفی را که شاید کمتر مورد نزاع باشد، به این صورت بیان مینماید: تلقین، صورتی از آموزش (teaching) است که منظور از آن، این است که اعتقادات خاصی باید بدون سؤال پذیرفته شوند (Moore, 2010, p34).
بهکارگیری شکِ روششناختی این امکان را به متربّی میدهد که دیگران را باطل مطلق نداند و برای آراء و عقاید رقبا نیز −حداقل در برخی موارد− حقیقتی قائل شود و همین امر باب تفاهم و گفتگو میان دیدگاههای گوناگون را باز میکند، امری که دنیای معاصر به شدت بدان محتاج است.