چکیده:
چکیده مقامات حمیدی، از شاهکارهای زبان فارسی است که قاضی حمیدالدین آن را در سدهی ششم هجری به نثر فنی نوشته است. مقامهنویسی از شمار گونههای ادبی است که بر ساختار روایت و قصهپردازی متکی است. مقامهپردازی در زبان فارسی، با تفاوتهایی، برداشتگونهای از نوع تازی آن است. مبدع ساخت و درونمایهی این گونهی ادبی را بدیعالزمان همدانی میدانند. از مقامات حمیدی دست کم چهار چاپ منتشر شده است. چاپ دکتر رضا انزابینژاد از این اثر، بهترین نسخهای است که تا حدودی نزدیک به معیارهای تصحیح انتقادی متون است. با این همه، به دلیل غفلت از برخی هنجارهای سبکشناختی و نیز، سهلانگاریهایی که در ویرایش متن رخ داده است، ضبط بسیاری از پارههای متن مقامات به نابهسامانیهایی کشیده است. در این مقاله ضمن بررسی مهمترین ناهمسانیهای این متن، روشن شده است که تصیحح و ویرایش دوبارهی مقامات حمیدی ضرورتی انکارناپذیر است. مقامات حمیدی از شاهکارهای زبان فارسی است که قاضی حمیدالدین آن را در سده ششم هجری به نثر فنی نوشته است. مقامهنویسی از شمار گونههای ادبی است که بر ساختار روایت و قصهپردازی متکی است. مقامهپردازی در زبان فارسی با تفاوتهایی، برداشتگونهای از نوع تازی آن است. مبدع ساخت و درونمایه این گونه ادبی را بدیعالزمان همدانی میدانند. از مقامات حمیدی دست کم چهار چاپ منتشر شده است. چاپ رضا انزابینژاد از این اثر، بهترین نسخهای است که تا حدودی نزدیک به معیارهای تصحیح انتقادی متون است. با این همه، به دلیل غفلت از برخی هنجارهای سبکشناختی و نیز سهلانگاریهایی که در ویرایش متن رخ داده است، ضبط بسیاری از پارههای متن به نابهسامانیهایی کشیده است. در این مقاله ضمن بررسی مهمترین ناهمسانیهای این متن، روشن شده است که تصیحیح و ویرایش دوباره مقامات حمیدی ضرورتی انکارناپذیر است.
Maghamate Hamise is a literary master piece written in prose by Ghazi Hamidudin in the Twelfth century. Maghame is a well-known genre of narrative and story-telling. The Persian maghame was adapted with some modifications from the Arabic maghame. The invention of the genre and the common themes of maghame was attributed to Badi-e-Zaman Hamadani. There are four editions of the manuscript of this maghame. Among them Dr Reza Anzabinejad’s edition of Maghamate Hamidi is the best due to its observance of critical editing rules. However، due to the editor’s negligence of stylistic rules and some editorial errors many extracts of the book seems to be confusing. In this article by highlighting some of the confusing extracts the writers emphasize the necessity for providing a new edition of Maghamate Hamidi.
خلاصه ماشینی:
مصحح گرامی در پیشگفتاری موجز و مفید، ضمن به دست دادن سیمایی از زندگی و آثار قاضی حمیدالدین، درباره فن مقامهنویسی در ادب فارسی و تازی چکیدهوار سخن گفته و اشاره کرده است با وجود نوشتار ممتع استاد بهار در کتاب سبکشناسی در خصوص ویژگیهای لفظی و معنوی و سبکی مقامات حمیدی، نیز کتاب مقامهنویسی در ادبیات فارسی نوشته فارس ابراهیمی حریری، از پرداختن بیشتر به مباحث سبکشناختی مقامات پرهیز شده است.
نظر به اهمیت این شاهکار ادب فارسی و این که تصحیح انزابینژاد تنها متن معتبر چاپی موجود از مقامات حمیدی است و ناگزیر در تحقیقات دانشگاهی مورد استناد قرار میگیرد، پارهای از کاستیهای این چاپ را مرور میکنیم: 1- چنانکه میدانیم، مصححان و متنپژوهانی که در تصحیحات خویش معیارهای علمی را پیش چشم دارند، در پیشانی کار خود، نسخهبدلهایی را که معتبر دانسته و به آنها ارجاع دادهاند، با کوتهنوشتهایی روشن میکنند.
در متن مورد نظر، مصحح فاضل در پیشگفتار کتاب، پس از بحثی بسیار مختصر اما ارزشمند در باب نام و نسب قاضی حمیدالدین و مقامه و مقامهنویسی و مقامات حمیدی، هفت نسخهبدل خطی و دو نسخهبدل چاپی برای تصحیح خود معرفی کرده است: نسخه خطی کتابخانه عارف حکمت مدینه (مدینه) که نسخه اساس کار بوده است، نسخه خطی بریتیش میوزیوم لندن (ل)، نسخه خطی طوپقپوسرای استانبول (ت)، نسخه خطی کتابخانه مجلس سنا (سنا)، دو نسخه خطی از کتابخانه مجلس شورای ملی (ش1 و ش2)، نسخه خطی کتابخانه ملی تبریز، نسخه چاپی علیاصغر شمیم (تبریز – 1312) و نسخه چاپی سید علیاکبر ابرقویی (اصفهان - 1344) (حمیدالدین بلخی، 1389: 17-15).