چکیده:
هدف این مطالعه بررسی توزیع مقداری، موضوعی و زمانی مطالعات تنظیم خانواده در ایران است که بازتابی از مسائل و روند های تنظیم خانواده می باشد. مطالعه به روش مروری انجام شد. پژوهش های انجام شده طی سال های 1375-1391 در سه پایگاه داده مقالات علمی پژوهشی فارسی زبان جستجو و بررسی و از میان 76 مقاله، 28 مقاله وارد مطالعه و بررسی شدند. دو پایگاه داده انگلیسی زبان نیز بدون ذکر تاریخ جستجو شد و در نهایت 8 مقاله از بین 27 مقاله یافت شده به زبان انگلیسی وارد این مطالعه شدند. یافته های این تحقیق، توزیع نگرش ها (آگاهی، احساسات و رفتار) و ترجیحات زنان و مردان در تحقیقات تنظیم خانواده را نشان می دهد. در این تحقیقات مهم ترین عامل اثرگذار در تغییر آگاهی، نگرش و عملکرد، آموزش و تحصیلات گزارش شده است. هچنین طبق یافته ها مسئله مشارکت زوجین اهمیت ویژه ای در تنظیم خانواده دارد. یافته های بعضی تحقیقات، همگرایی نسبی در کاهش باروری را در بین مذاهب، قومیت ها و منشا های (شهری/ روستایی) نشان می دهد. یافته ها حاکی از آن است که محققان به نقش مردان در تصمیمات باروری کمتر توجه کرده اند. همچنین پژوهش های حوزه تنظیم خانواده کمتر بر توضیح و تبیین روابط بین متغیرها متمرکز بوده اند و عمدتا به ارائه آماره های توصیفی یا گزارش صرف همبستگی ها اکتفا کرده اند. در این مقاله پیشنهادهایی هم برای تحقیقات آتی در این زمینه ارائه شده است.
The objective of this paper is to study the quantitative، thematic and temporal dispersion of family planning studies in Iran، which reflect the issues and trends of family planning. The method used in this study was review. The data were garnered from amongst the studies conducted between 1996 and 2012. Three databanks، containing research papers in Persian language، were searched and 28 articles out of 76 were reviewed. Two English language databanks were also searched irrespective of the date of publication and 8 articles out of 27 were reviewed. The findings of this paper show dispersion of attitudes (awareness، emotions and behavior) and preferences of men and women in researches on family planning. Education has been reported as the most effective factor influencing change of awareness، attitude and performance. Also the findings of this paper indicate that cooperation of couples is highly significant in family planning. The findings of some studies show relative convergence among religious sects، ethnicities، and origins (rural/urban) with regard to the decline of fertility rate. The findings show that researchers have not paid due attention to the role of men in decisions about fertility. Also family planning studies have not properly focused on explanation and elucidation of relationship among variables and have mainly produced descriptive statistics or have been limited to mere correlations. Some suggestions have been made in this research for future studies in this field.
خلاصه ماشینی:
(حســين زاده و ديگــران ، ١٣٨٠؛ ميري و ديگران ، ١٣٨٤؛ مظلومي محمودآبادي و ديگران ، ١٣٨٥ و نان بخش و ديگران ، ١٣٨٦) بين سطح تحصيلات با نگرش به تحديد مواليد يا استفاده عملي از روش هاي جلوگيري از بارداري رابطه معنادار وجود داشــت .
(نان بخش و ديگران ، ١٣٨٦؛ ســلطانيان و ديگران ، ١٣٨٦؛ عباسي شوازي و علي مندگاري ، ١٣٨٩؛ فروزانفر و ديگران ، ١٣٩١؛ حسين زاده و ديگران ، ١٣٨٠؛ باهنــر و ديگران ، ١٣٨١؛ ميري و ديگران ، ١٣٨٤؛ حســيني و ديگران ، ١٣٩٠ و عباسي شــوازي و ديگران ، ٢٠٠٩) همچنين در سال ٢٠٠٢ مشاهده شده است که زنان تحصيلکرده نســبت به زنان بي سواد در فاصله اولين حاملگي تمايل بيشتري به استفاده از روش هاي پيشگيري داشته اند.
اما عباسي شوازي و همکاران (١٣٨١) بين رفتار زنان تحصيلکرده و کم ســواد همگرايي مشــاهده کردند و نجومي و همــکاران (١٣٧٨) نيز بين ميزان تغيير نمره آگاهي مردان بعد از آموزش با تحصيلات ايشان ارتباط معناداري مشاهده نکردند.
علي رغــم وجود رابطه معکوس بين پايگاه اجتماعي و تعداد ايــده آل فرزند، افراد داراي منزلت اجتماعي بالاتر، نســبت به افرادي شــاغل در گروه هاي شغلي ســنتي تعداد فرزند ايده آل شان را بيشتر گزارش مي کردند که ممکن است تحت تأثير تبليغات دولتي تنظيم خانواده باشد.