چکیده:
این نوشتار کوششی است در زمینه نقد و بررسی ساختاری و محتوایی اهم تألیفات پژوهشگر
گرامی جناب آقای علی ابوالحسنی (منذر) پیرامون جریان شناسی عصر مشروطه و تبیین
طیف بندی های موجود در آن.
نگارنده در این مقاله ضمن ارج نهادن به زحمات ارزشمند جناب آقای ابوالحسنی
پیرامون حوادث عصر مشروطه و زدودن غبارهای اتهام و تردید، تلاش می کند با امید به
پویایی و ارتقای کمی و کیفی کارهایی از این دست، نقاط ضعف و قوت این تألیفات را
بررسی نماید.
خلاصه ماشینی:
"برای نمونه، ایشان هنگام معرفی شخصیت شیخ ابراهیم زنجانی، متعرض برخی از عقاید انحرافی و سخنان شبهه آمیز وی نسبت به مقام مرجعیت، روحانیت و دیانت هم می شود; اما در عین حال، به صرف بیان دیدگاه های انحرافی این فرد و سخنان شبهه آمیز او که شاید از دید اهل نظر واضح البطلان نیز باشد، اکتفا نمی کند، بلکه بخش مناسبی از مباحث خود را به پاسخ گویی مستدل و منطقی آن شبهات اختصاص می دهد تا هم به شبهات مطرح پاسخی قانع کننده داده باشد و هم بر غنای بحث خویش بیفزاید.
آیا امکان اطلاع رسانی بهتر و سالم تر به علمای داخل و خارج از ایران و تنویر افکار ایشان نسبت به وقایع موجود بهتر از آنچه در عصر مشروطه گذشت وجود نداشت؟ آیا خود ایشان از ابتدای نهضت تا انتهای آن هیچ اقدام خلاف مصلحتی انجام نداد؟ راه کارهایی که وی برای تحقق اهداف و آرمان های خویش برگزید دارای چه نقایصی بود؟ به هر حال، جای پرداختن به این موضوعات و پاسخی مناسب به آنها در میان تألیفات مؤلف محترم خالی است و جا داشت ایشان در مقام یک محقق بی طرف این مسائل را نیز مورد سنجش و ارزیابی کارشناسانه قرار می داد.
به جرئت می توان گفت: بخش اعظمی از تألیفات دوران مشروطه مؤلف به بررسی دیدگاه ها و عملکردهای رهبران جریان اسلام گرایان مشروعه خواه به رهبری شیخ فضل الله و برخی دیگر از رجال مشروعه خواه نظیر ملاقربانعلی زنجانی و دیگران و نیز جریان غرب گرا با رهبری کسانی همچون شیخ ابراهیم زنجانی، سیدحسن تقی زاده و همفکران ایشان اختصاص می یابد; ولی در این مجموعه نشان چندانی از دیدگاه و عملکرد شاخه دوم جریان اسلام گرا، یعنی مشروطه خواهان دین باور، آن گونه که در دو شاخه دیگر وجود دارد نمی یابیم."