چکیده:
این پژوهش به ارزیابی کمی تأثیر تکتونیک فعال در توسعه و تحول لندفرمها و پهنهبندی خطر آسیبهای تکتونیکی شهرستان کامیاران در جنوب استان کردستان میپردازد. منطقۀ پژوهش شامل دو حوضه به نام رازآور و سیروان است. دادههای حاصل از نقشههای توپوگرافی، زمینشناسی، تصاویر ماهوارهای و بررسیهای میدانی با نرمافزارهای ARC GIS و EXCEL تجزیهوتحلیل شدند. در ارزیابی کمی تأثیر تکتونیک فعال در تحول لندفرمها از شاخصهای مورفوتکتونیکی (شاخص شیب طولی رودخانه، سینوزیتۀ جبهۀ کوهستان، شاخص پهنای کف دره نسبت به ارتفاع و شاخص عدم تقارن حوضه) استفاده شد و نتایج ارزیابی بهصورت شاخص نسبی فعالیتهای تکتونیکی (Iat) ارائه شد. برای پهنهبندی خطر آسیبهای تکتونیکی از متغیرهای طبیعی ( شیب، سطح ایستایی آب، مقاومت لیتولوژی، فاصله از گسل و ترکیب نقشههای حاصل از آنها) استفاده شد، سپس تجزیهوتحلیل و همپوشانی لایههای اطلاعاتی در محیط نرمافزار ARC GIS با استفاده از مدل وزندهی سلسلهمراتبی (AHP ) اجرا و منطقه پهنهبندی شد. نتایج نشان داد این شهرستان بهدلیل قرار گرفتن در دو زون ساختاری سنندج – سیرجان و زاگرس مرتفع، تنوع سنگشناسی و وجود گسلها دارای وضعیت ژئومورفیک ویژهای است. نتایج حاصل از شاخصهای مورفومتری در هر دو حوضۀ آبخیز بیانگر فعال بودن منطقۀ تحقیق از نظر فعالیتهای تکتونیکی است. براساس شاخص Iat، دو حوضۀ شمالی و جنوبی در کلاس فعالیتهای تکتونیکی شدید قرار دارد. بنابر نقشۀ آسیبپذیری تکتونیکی تحلیل سلسلهمراتبی، بیشترین خطر نسبی منطقه در محدودۀ شمال، جنوب غرب و قسمتهایی از شمال شرق واقع است. نواحی مرکزی حوضههای شمالی و جنوبی دارای حد متوسط آسیبپذیری است. بیشترین سطح منطقۀ تحقیق در محدودهای با آسیبپذیری زیاد قرار دارد و کمترین آسیبپذیری نسبی نیز بهصورت پراکنده در حوضههای شمالی و جنوبی مشاهده میشود.
خلاصه ماشینی:
در مورد ميزان آسيب پذيري و پهنه بندي خطر آسيب هاي تکتونيکي پـژوهش هـاي فراوانـي انجام گرفته است .
در بررسي منابع خارجي ميتـوان بـه مطالعـات جکسـون و همکـاران [٢٥]، سـيلوا [٢١]، راميرز [٢٢]، توندون و همکـاران [٢٤]، لـي و همکـاران [١٩]، لاوراپ [٢٠]، بـال و مـک فـادن [١٦]، و آندروس [١٥] در زمينۀ آسيب پذيري مناطق در مقابل خطر فعاليت هاي تکتونيکي براي مناطق مختلفي از جهان اشـاره کـرد.
نقشۀ موقعيت تحقيق مواد و روش ها در اين پژوهش به منظور ارزيابي فعاليت هاي تکتونيکي و پهنه بندي خطر آسيب و فعاليـت هـاي تکتونيکي براي منطقۀ تحقيق از شاخص هاي مورفومتري پرکاربرد استفاده شـد.
مقـادير عـددي شـاخص گراديـان رودخانـه زماني که سنگ هاي بستر رودخانه مقاوم باشند يا در مناطقي کـه حرکـات تکتـونيکي فعـال در تغيير شکل قائم پوسته زمين مؤثر باشند، زياد است [٦،١٤،٢٣].
مقادير شاخص گراديان طولي رودخانه هاي منطقۀ پژوهش ارتفاع به متر مقدار SL حوضۀ ارتفاع به متر مقدار SL حوضۀ 1638 -1667 ش٩م٢ال١ي 1438 – 1538 جن٣و٥ي 138 1640 – 1874 199 1537 -1589 102 1426 – 1509 187 1602 -1648 124 1473 - 1549 217 1532 - 1567 با توجه به جدول ١، مقادير زياد به دست آمدة گراديان طولي رودخانـه ، بيـانگر فعاليـت هـاي شديد تکتونيکي منطقه است .
لايه هاي اطلاعاتي پارامترهاي طبيعي در پهنه بندي آسيب پذيري منطقه الف ) لايۀ فاصله از گسل شکل جد٧.
نقشۀ آسيب پذيري شهرستان کامياران در مقابل فعاليت هاي تکتونيکي براساس مدل تحليل سلسله مراتبي [٧] نتيجه گيري بررسي شاخص هاي مورفومتري در منطقۀ تحقيق نشان ميدهد که منطقه از زمين سـاخت فعـالي برخوردار است .