چکیده:
این مقاله با عنوان «بررسی و تبیین اندیشه های عرفانی عطار نیشابوری» به تبیین اقوال و آراء عطار نیشابوری در دو مبحث عرفان نظری و عرفان عملی پرداخته است . بخش عرفان نظری مشتمل بر مباحثی چون ستایش و نکـوهش ابلـیس ، تـاویلات عرفـانی دو سـویه ک ه مرتبط با مبحث ابلیس ستائی است ، اتحاد و حلول عرفانی، استغراق در ذات احدیت ، وحدت وجود و سیمای زنان و بخش عرفان عملی مشتمل بر مباحثی چون اصـل عرفـانی، منـازل و مقامات عرفانی، کرامات انبیاء و اولیاء میباشد. در تکمیل عرفان عملی عطار سخن از اقتران و پیوستگی طریقت با شریعت به میان آمده است . در خاتمه هم نظر و عقیدة عطـار در بـاب فرقه قلندریه و نقدهای او و سـایر صـوفیان بـر صـوفیان منحـرف از جـادة شـرع و معرفـ گنجانده شده است .
خلاصه ماشینی:
(همان : ٣٣-٣٢مقدمه ) «عطار نیشابوری خود در مقدمۀ مختارنامه (مجموعۀ رباعیات خود) که آن را در آخرین مراحل عمر خویش تدوین کرده است ، از این آثار خود نام میبرد: چون سلطنت خسرونامه در عالم ظاهر گشت و اسرار اسرارنامه منتشر شد و زبان مرغان طیورنامه ناطقۀ ارواح را به محل کشف رسید و سوز مصیبت مصیبت نامه از حد و غایت درگذشت و دیوان دیوان ساختن تمام داشته آمد و جواهرنامه و شرح القلب -که هر دو منظوم بودند-از سر سودا نامنظوم ماند که خرق و غسلی بدان راه یافت ».
برای مثال در روایات ائمه اطهار و همچنین کتب متعدد ادبی و عرفانی به این موضوع که پیامبر اکرم (ص ) سایه نداشته و نور مطلق بوده اند، تصریح شده است و کسی در آن تردید نکرده است ؛ در حالی که بعضی از کرامات و حالات صوفیان تذکره الاولیاء با عقل و منطق سازگار نیست و نشان از آن دارد که کاتبان به عمد و یا سهو در تذکره دست برده اند، والا عطار کسی نیست که چنین کرامات و حالات سخیفی را در مقامات اولیایی که ترتیب داده بگنجاند و اینک نمونه هایی چند از کرامات و حالات مذکور را ذکر می کنیم : سایه نداشتن حضرت رسول (ص ) عطار نیشابوری در نعت رسول اکرم در منطق الطیر میگوید: صــاحــب معــراج و صــدر کـــائنــات ســایۀ حـق خـواجــۀ خــورشید ذات خواجۀ خورشید ذات اشاره به این نکته دارد که رسول (ص ) وقتی در آفتاب میرفت ، سایه نداشت (شفیعی کدکنی، ١٣٨٨: ٤٨٢)استاد شفیعی کدکنی به سر سایه نداشتن پیامبر اکرم (ص ) اشاره نفرموده اند.