چکیده:
تفسیر الکشاف زمخشری از مشاهیر تفسیر اجتهادیکلامی است که علیرغم حجم زیـاد احادیـث تفسیری آن ، جلوة تفسیر روایی آن مغفول واقع شده است و این مقاله سعی دارد تا براساس پدیدة اسناد و ارسال در حدیث و با تکیه بر آرا و نظریات علمای حدیث بـه ویـژه در مبحـث موضـوعات ، احادیث تفسیری الکشاف را نقد و بررسی و پدیدة حدیث انگاری زمخشری را پیجویی کند. در ایـن بین با پیگیری حدیث فضل السور منسوب به ابی بن کعب و گزارش تخریج نویسان بر الکشـاف در خصوص بی اصل و سند بودن برخی روایات دیگر، نه تنها پدیدة حدیث انگاری و ضعف حدیث پژوهی وی تایید میشود، بلکه تاثیر الکشف و البیان ثعلبی بر زمخشری و نقش وی در شـکل گیـری ایـن پدیده در الکشاف ، مورد نقد و بررسی قرار میگیرد؛ پدیده ای که با تعبیر «لـم اجـده » ابـن حجـر و «غریب » زیلعی در جایجای کتب تخریجشان بر الکشـاف قابـل پیجـویی اسـت . از طـرف دیگـر، بسیاری از احادیث سنددار ثعلبی و بعضا واحدی، در الکشاف به صورت بیسند آورده میشـود کـه نشان از رویه ارسال حدیثی مفسر است ؛ رویه ای که در مفسران اندکی پیش از وی و در منابع مورد استفادة وی به صورت اسناد نمود دارد.
خلاصه ماشینی:
در ایـن بین با پیگیری حدیث فضل السور منسوب به ابی بن کعب و گزارش تخریج نویسان بر الکشـاف در خصوص بی اصل و سند بودن برخی روایات دیگر، نه تنها پدیدة حدیث انگاری و ضعف حدیث پژوهی وی تأیید میشود، بلکه تأثیر الکشف و البیان ثعلبی بر زمخشری و نقش وی در شـکل گیـری ایـن پدیده در الکشاف ، مورد نقد و بررسی قرار میگیرد؛ پدیده ای که با تعبیر «لـم أجـده » ابـن حجـر و «غریب » زیلعی در جایجای کتب تخریجشان بر الکشـاف قابـل پیجـویی اسـت .
برای مثال ، ابن جوزی در کتاب الموضوعات خود، بدین روایت میپردازد و داستان مربوط به نحوة ساخت این حدیث را با سلسله سند متصل (أنبأنا محمد بن ناصر الحافظ أنبأنا ابوبکر بن خلف الشیرازی عن ابی عبدالله الحاکم قال سمعت ابا علی الحافظ یقول سمعت محمد بن یونس المقری یقول سمعت جعفر بن احمد بن نصر یقول سمعت ابا عمار المروزی یقول : قیل لابی عصملإ نوح بن ابی مریم المروزی) نقل میکنـد کـه در آن ، از ابوعصملإ نوح بن ابی مریم بـه عنـوان سرشـاخۀ سـاخت ایـن روایـت پرسـیده میشود که حدیث فضایل سوره سوره های قرآن را از کجا گرفته است و وی در پاسـخ چنین اعتراف میکند آن زمان که مردم را مشغول به غیر قـرآن دیـدم ، ایـن حـدیث را ساختم تا مردم به قرآن رغبت یابنـد.