چکیده:
شناسایی رفتار بارش از مهم ترین اصول برنامه ریزی های محیطی به شمار می رود. چرا که رفتار بارش در بلندمدت راه را برای برنامهریزیهای محلی و منطقهای هموار مینماید. پژوهش پیشرو با هدف پیش آگاهی مدیریت سیلاب در حوضهی آبریز هراز واقع در جنوب استان مازندران انجام شده است. بدین منظور از تحلیل روند و تکنیک تحلیل طیفی استفاده شده است. دادههای بارش مورد نیاز در بازهی زمانی 2007-1951 از پایگاه دادهی بارش آفرودیت اخذ شده است. نتایج نشان داد که ضریب تغییرات بارش در سطح حوضه در ماه های گرم سال نسبت به دورهی سرد سال بیشتر بوده است. همچنین با توجه به آماره های پراکندگی به دست آمده، بزرگ ترین خوشه های بارش در حوضهی آبریز هراز در فصل زمستان ایجاد می شوند که نشان دهندهی نظم نسبی بارش در منطقهی مورد مطالعه می باشد. تحلیل طیفی مشاهدات بارش، حاکی از وجود چرخه های سینوسی معنی دار 2-3، 5-3، 5-11 و 11 سال به بالا در منطقهی مورد مطالعه است. وجود این چرخه ها را می توان به تاثیر عوامل کلان مقیاس جوی- اقیانوسی نسبت داد. شیب خط روند به دست آمده برای بارش سالانهی حوضهی آبریز هراز 67/7 میلیمتر بر دهه به دست آمد. مهم ترین ساز و کاری که می توان بر اساس آن با وجود روند افزایشی دما، مقادیر مثبت بارش را در حوضهی آبریز هراز توجیه نمود، ساز و کار «مرطوب ترشدن گرم تر» است که بر اساس آن هر چه دمای سطحی منطقه بالاتر باشد، مقدار بارندگی بیشتر است.
Identifying the precipitation behavior is the most important principles in environmental planning. Identification of the precipitation behavior in long term period aggrades the way to local and regional planning. This research aim to advance knowledge ahead flood management and process modeling using spectral analysis techniques based on Aphrodite database output over the period 1951 to 2007 in the catchment area located in the southern part of Mazandaran province. The results showed that the coefficient of variation of precipitation over the basin in the warm months of the year was more than cold period. Also، according to the disperse statistics in the catchment area; the largest clusters are created in winter season that represents the relative order of precipitation in the study area. Spectral analysis of precipitation data has revealed significantly sinusoidal cycles 2-3، 5-3، 5-11 and 11 and older. This cycle can be attributed to the impact of macro-scale Atmospheric-ocean. Trend line slope for annual precipitation was obtained 7.67 mm per decade. Exiting of These cycles can be related to the influence of large scale ocean-climate factors in the study area. Of increasing the role of mechanisms wetter، warmer and wetter wet latest in the basin has revealed. The important mechanism that can be considered for increasing trend accompanied by temperature increasing trend is wet-gets-wetter.
خلاصه ماشینی:
همچنین با توجه به آماره های پراکندگی به دست آمده ، بزرگ ترین خوشه های بارش در حوضه ی آبریز هراز در فصل زمستان ایجاد میشوند که نشان دهنده ی نظم نسبی بارش در منطقه ی مورد مطالعه میباشد.
در پژوهش حاضر ضمن بررسی ویژگیهای عمومی بارش حوضه ی آبریز هراز سعی شده است روند داده های بارش و دوره ی بازگشت بارش در مقیاس های ماهیانه ، سالانه و فصلی نیز مورد ارزیابی قرار گیرد تا بتوان بر اساس دوره های بازگشت و سامانه های مؤثر در بارش منطقه ، پیش آگاهی مناسبی به جهت مدیریت سیلاب ارائه گردد.
هم اکنون ١٥ ایستگاه همدید در استان مازندران وجود دارد که کمتر از یک سوم آنها آمار بلندمدت (٣٠ ساله و یا بیشتر) متغیرهای هواشناسی را در اختیار دارند که با توجه به گستره ی وسیع استان ، این تعداد ایستگاه برای بررسی تغییرات بارش که خود سرکش ترین عنصر اقلیمی به شمار میرود و همچنین دارای نوسان مکانی - زمانی زیاد است ؛ کافی نیست .
1 در پژوهش حاضر برای ارزیابی روند داده های بارش حوضه ی آبریز هراز، از آزمون ناپارامتریک من -کندال نیز استفاده شده است .
بر اساس این شاخص در فصل زمستان بزرگ ترین خوشه های بارش در حوضه ی آبریز هراز ایجاد میشوند که نشان دهنده ی نظم نسبی بارش در منطقه ی مورد مطالعه میباشد.
بررسیهای چرخه ها نشان داده است پدیده های ال نینو- نوسانات جنوبی و تغییرات دوسالانه بیش ترین تأثیر را بر بارش های جنوب حوضه ی آبریز هراز و به طور کلی جنوب استان مازندران داشته اند که با نتایج مریانجی (١٣٩١) همخوانی دارد.