چکیده:
کارکرد شخصیت های تاریخی در شعر معاصر فارسی و عربی، از جلوه های مختلفی برخوردار است و کاربست «نقاب» آن شخصیت ها در شعر، یکی از مهم ترین انواع آن به شمار می آید. نقاب پردازی، ازجمله شگردهای هنری و بلاغی است که شاعر امروز، برای بیان افکار خود از آن استفاده می کند. گاهی نقاب یک شخصیت دینی بر چهره شاعر نقش می بندد تا بتواند با استفاده از ظرفیت ها و توانایی های آن شخصیت، حرف های خود را با مخاطب در میان بگذارد. شاملو و ادونیس نیز به عنوان نمایندگان شعر امروز، در زبان فارسی و عربی، تکنیک «نقاب دینی» را در شعر خود به کار گرفته اند تا با استفاده از این شگرد نمایشی، افکار خود را برای مخاطب ، ملموس و مجسم کنند. در این میان، به کارگیری محوری نقاب یک شخصیت دینی که برای استفاده بیشتر شاعر از ظرفیت های بالقوه و بالفعل شخصیت صورت می گیرد، در شعر ایشان نیز دیده می شود. در این پژوهش با تکیه بر نقد تحلیلی- توصیفی آثار شاملو و ادونیس، به بررسی تطبیقی نقاب محوری دینی با توجه به ساختار روایی و تصاویر موجود در شعر آنان می پردازیم. هدف ما دستیابی به برخی زوایای شعر ایشان و بررسی شیوه کاربست نقاب مزبور، با استفاده از نقد تطبیقی و کهن الگویی خواهد بود. بدین ترتیب، پس از واکاوی مفهوم نقاب دینی و دلایل کاربرد آن در شعر امروز، نقاب های اصلی و محوری شخصیت های دینی در شعر این دو تن را مورد توجه قرار دادیم تا سرانجام همسانی و ناهمسانی های کاربرد یاد شده در نزد آنان را به دست آوریم.
The function of traditional characters in the modern poetry Arabic and Persian has different aspects، which using the mask of characters is one of the most important of them. Nowadays، the poets use the mask as an eloquent and artistic technic to explain about their ideas. Sometimes، they apply the mask of a religious character to confabulate with the audiences by it. Shamlu and Adonis used “religious mask” in their poetic works to visualize their thought. Thus the fundamental function of religious characters can be seen in their works because they wanted to benefit the actual and potential capacity of characters. This research is based on the analysis-narration criticism، and will study the fundamental usage of religious mask in the poets of Shamlu and Adonis based on narrative structure and images of their works. For this purpose، firstly، we studied the concept and meaning of religious mask and the reasons of its function in modern poetry; then we looked for the fundamental function of religious mask in the poets of Shamlu and Adonis to gain similar and different aspects of their application.
خلاصه ماشینی:
را در برميگيرد؛ به همين دليل و با توجه به کارکرد گستردٔە اين شيوه ها در ادوار مختلف شعري، حضور شخصيت هاي مختلف در شعر فارسي و عربي را نميتوان به زمان خاصي محدود کرد، اما به کارگيري نقاب به عنوان يک اسلوب و شگرد مستقل در شعر، به دوران معاصر مربوط ميشود.
ميراث ديني کهن نيز ازجمله منابع شناخته شده اي است که همواره عاملي الهام بخش براي شاعران به شمار ميآيد و به همين ترتيب ، استفادٔە خيال انگيز شاعر از نقاب شخصيت هاي ديني، ميتواند او را در ارائۀ بهتر تجربه هاي معاصر خود ياري کند.
پس از اين مرحله ، به بخش چهارم شعر ميرسيم و آن ، زماني است که بار ديگر اسلوب خطابي، آن هم از نوع تک گويي نمايشي، پديدار ميشود و شاعر تلاش ميکند مخاطب را از آن همۀ نزديکي خارج کند و در کنار خود نگه دارد؛ چنانکه گويا شنيدن حرف هاي شاعر، بيش از گوش دادن به نجواي دروني شخصيت ، اهميت دارد.
نقاب ديني به عنوان يکي از روش هاي کارآمد براي حضور شخصيت هاي آييني و تاريخي در شعر معاصر، کاربرد يافته است که در بين سروده هاي شاملو و ادونيس نيز به عنوان نمايندگان ادبيات فارسي و عربي، نمونۀ اين کاربرد ديده ميشود.