چکیده:
مردم شناسي به عنوان علم فرهنگ و بررسي شيوه تعامل و تطابق بشر با محيط جايگاه ويژه اي دارد. يكي از مهمترين مباحث مردم شناسي در شناخت فرهنگ جوامع روستايي و عشايري بررسي دانش بومي آنان و بررسي شيوه انطباق آنان با محيط و طبيعت و رفع نيازهاي زيستي و غير زيستي از محيط است. دانش بومي به راه حل هايي گفته مي شود كه به صورت تجربي در ساليان دراز، انسان، جهت حل مشكلات خود و بر پايه تجربيات گذشتگان به دست آورده و در هر منطقه اي با توجه به شرايط ويژه در آن ميتواند متفاوت باشد. ثبت و ضبط دانش بومي آن محلي و تجربياتي كه طي ساليان طولاني با آزمون و خطا بدست آمده، بوسيله مردم شناسان باعث شناخت آ نها از افكار دامداران، چوپانان و ساربانان درباره محيط اطراف آنها مي شود. در اين مقاله به بررسي شيوه سنتي شترداري و دانش بومي شترداران و ساربانان در مراتع شمال كشور در منطقه گميشان و با هدف شناخت و شناسايي اطلاعات و اصطلاحات رايج آنها از شتر و شترداري پرداخته شده است. منطقه مورد بررسي جزء مراتع قشلاقي استان گلستان و شهرستان گميشان مي باشد كه تقريباً در 25 كيلومتري اين شهرستان واقع شده است. در اين پژوهش سعي شده تا از طريق روش هايي مانند مصاحبه، مشاهده، عكسبرداري و فيلمبرداري اطلاعات لازم در زمينه شيوه شترداري با تكيه بر دانش بومي جمع آوري شود. يافته ها در اين پژوهش شامل دانش بومي مربوط به چرخه با تقويم فعاليت هاي شترداري و سارباني، چراگاه گله شتر، موارد مربوط به توليد مثل و زايش در شتر، دام هاي همراه گله، جايگاه گله در شترها، نشانه گذاري در دام و توليدات شتر مانند شير و فرآورده هاي آن، پشم و كرك و همچنين گوشت مي باشد.
خلاصه ماشینی:
"در این مقالـه بـه بررسـی شیوه سنتی شترداری و دانش بومی شترداران و ساربانان در مراتع شمال کـشور در منطقه گمیشان و با هدف شناخت و شناسایی اطلاعات و اصطلاحات رایـج آنها از شتر و شترداری پرداخته شده اسـت .
یافته ها در این پژوهش شـامل دانش بومی مربوط به چرخۀ با تقویم فعالیت های شترداری و ساربانی، چراگـاه گله شتر، موارد مربوط به تولید مثل و زایش در شتر، دامهای همراه گله ، جایگاه گله در شترها، نشانه گذاری در دام و تولیدات شتر مانند شیر و فرآوردههای آن، پشم و کرک و همچنین گوشت میباشد.
شترداری و ساربانی نیز از این قاعده مستثنی نیـست ، بطـوری کـه آنهـا از اواخر آبان یا اوایل آذر تا اوایل خرداد ماه یعنـی حـدود شـش مـاه از سـال در منطقـه حضور داشته و از اواخر اردیبهشت ماه یعنی همزمـان بـا درو محـصولات کـشاورزی مانند گندم و جو تا اوایل آذر ماه همان سال ، به مدت تقریبا شش ماه، صاحبان شـترها هر کدام دامهای خود را از گله جدا کرده و با چرا در کاه و کلـش مـزارع و همچنـین استفاده از علوفه دستی آنها را نگهداری میکنند.
٢-٥- از روی شکل ظاهری بطور قطع میتوان بیان کرد که این روش مختص سـاربانان و یـا کـسانی کـه در زمینۀ شتر و شترداری تجربۀ کافی دارند، میباشد و هر کسی نمیتوانـد در ایـن زمینـه نظر دهد، بطوری که ساربانان با تمام تجربۀ خود در این زمینه ، سن شترها را حـدودی تخمین میزنند و بیشتر به پیری و جوانی آنها اشاره میکنند."
کلیدواژه ها:
دانش بومی
،
گمیشان
،
ساربان
،
ترکمن صحرا
،
شترداری
(
, 
, 
)
