چکیده:
یکی از مباحث بنیادین در عرفان عملی، موضوع «معرفت نفس» است. اهل معرفت مسئله «معرفت نفس» را پایه همه معارف دانسته، آن را نردبان معرفت پروردگار می دانند. منظور از «معرفت» در بحث معرفت نفس، همان معرفت حضوری و شهودی به نفس است. از دیگر محورهای پایه ای در عرفان اسلامی، مبحث «انسان کامل» است. انسان کامل در هر زمانی، دربردارنده همه معنویات، هدایت ها و معارف ناب الهی است. تنها مصداق زنده انسان کامل در عصر کنونی، حضرت مهدی (عج) است. مسئله اصلی این پژوهش آن است که آیا سالکی که در وادی «معرفت نفس» گام برداشته است، می تواند در مراحل عالی آن، انسان کامل و حجت زنده پروردگار را شاهد باشد؟
هدف این پژوهش تبیین رابطه میان «معرفت شهودی نفس» و «مهدویت» است که با روش «تحلیل عقلانی» به این نتیجه رسیده که امکان معرفت شهودی به انسان کامل و جایگاه برجسته او برای برخی از اهل معرفت، و البته در حد قابلیت قابل وجود دارد.
خلاصه ماشینی:
مسئله اصلی این پژوهش آن است که آیا سالکی که در وادی «معرفت نفس» گام برداشته است، می تواند در مراحل عالی آن، انسان کامل و حجت زنده پروردگار را شاهد باشد؟ هدف این پژوهش تبیین رابطه میان «معرفت شهودی نفس» و «مهدویت» است که با روش «تحلیل عقلانی» به این نتیجه رسیده که امکان معرفت شهودی به انسان کامل و جایگاه برجسته او برای برخی از اهل معرفت، و البته در حد قابلیت قابل وجود دارد.
ازاین رو،سالک الی الله بایدباکنارزدن حجاب های ظلمانی نورانی و زدودن تعینات و قیود عدمی، به حقیقت انسان کامل، که مرتبه باطنی نفس اوست، رسیده، او را با معرفت شهودی بیابد.
سالک کوی یار در پرتو معرفت شهودی نفس و علم حضوری به فقر ذاتی خود، می تواند همه چیز، از جمله رأس عالم امکان، یعنی انسان کامل را، که در حضرت مهدی (عج) تعین یافته است، شهود کند؛ زیرا علم تام به علت تامه مستلزم علم تام به معلول است.
برترین و شدیدترین درجه معرفت نفس «فناء فی الله» است که انسان در پرتو آن، فقر وجودی خود و وابستگی تمام ذرات هستی را به حضرت حق، شهود می کند.
انسان کامل، که از آن به «کون جامع» (ابن عربی، 1366، ص 48) تعبیر می گردد، از چنان گنجایش و ظرفیت وجودی بهره مند است که می تواند آینه تمام نمای حق تعالی گردد، به گونه ای که همه اسما و صفات الهی در او ظهور و تجلی یابد.
ازاین رو، یکی از لایه های باطنی و مراتب ژرف نفس، حقیقت انسان کامل است.