چکیده:
ایران طی قرون دوم تا هفتم هجری یکی از دورههای پررونق تاریخی خود را پشت سرگذاشـت . ایـن رونـق در ابعاد مختلف بروزکرد. یکی از این حوزهها، حوزٔه اقتصاد وزندگی مادی مردم بـود. به واسـطه بهبـود نسـبی سـطح درآمد اقشار مختلف مردم ورشد زندگی شهری ونیز تجربه سطح معینی از اقتصاد پولی، بازار در ایران بـا تحـولاتی روبه روو مشاغل جدیدی به آن اضافه شد؛ ازجمله ، دکانهایی که مواد غذایی وغـذاها درآن بـه فـروش میرسـید. دکانهایی که به دلیل توجیه اقتصادی، گاه یک گروه از مواد غذایی مانند لبنیات را بـه صـورت تخصصـی در چنـدین مغازه میفروختند. علاوهبر فروش مواد خام، یکی دیگر از ویژگیهای این تحول وجود دکانهایی بود کـه بـه تهیـه و فروش غذاهای آماده وتدارک مکانی برای صرف آن میپرداختند. این مقاله میکوشد بر اساس متون سدههای دوم تا هفتم هجری، علل پیدایی ورونق این دکانها را بررسی کند و نیز ویژگیها ونوع محصولات آنها را شرح دهد.
خلاصه ماشینی:
"علاوهبر فروش مواد خام، یکی دیگر از ویژگیهای این تحول وجود دکانهایی بود کـه بـه تهیـه و فروش غذاهای آماده وتدارک مکانی برای صرف آن میپرداختند.
علی رغم تصور عمومکه دکانهای فروش غذا را در فرهنگ ایرانی محدود میدانند، با بررسی منـابع مشـخص می شـود در ایران نیز انواع این دکانها وبه نوعی رستورانها وجود داشته اسـت .
اگرچه مردم ودکانداران از مواد غذایی دیگر مناطق ایران و حتی سایر بخش های امپراتوری اسلامی و خارج ازآن نیز استفاده میکردند، به نظر میرسد رقم این مواد چندان بالا نبود ومربوط به مـواد غذایی با ماندگاری طولانی بود.
نانها، برحسب روش پخت و شکل آنها، نامهای متفاوتی داشتند که بـه چنـد نمونـه از آنها اشاره میکنیم : نان مید ه که بیشتر برای ثروتمنـدان تهیـه می شـد (بغـدادی،۳۷)، فطیـر (فطـورهچی ، ۳۰۴)، نان خاکسترپز یا ک ماج (مسعودی، ۲/ ۳۱۶؛ تفلیسی، ۲/ ۸۰۵)، نان خ شکار (فطورهچـی ، ۳۰۵)، نان تابگی یا غریاسنگ (هندوشاهبن سنجر،۱۹۹)، خ شک نانک، بقسماط (ابن اخوه، ۱۴۰)، نان فرانی یا فرنی (کاتب خوارزمی، ۱۵۹)، یخ ه ، یعنی تنک (بیهقی ،۱۳۵۰، ۳۱۱) و نان خولفا و نان مله کـه از خـانوادٔە نـان سنگک به شمار می رفتند.
پیش از این قرون عرضه مواد غذایی اغلب شـامل مـواد خـام مـیگردیـد امـا تنـوع، سـرعت و ضمانت انتقال مواد خوراکی باعث به وجود آمدن واحدهایی در مجموعه بازار گردیـد کـه تبـدیل بـه نمـاد زندگی پررونق ایرانیان شد: دکانهایی که غذاهای آمـاده شـده را بـه مشـتریان شهرنشـین ارائـه مـیدادنـد."