چکیده:
فهم جوهره و چرایی رفتار مصرفکنندگان، از مسائل ذهنی و مهم دستاندرکاران عملی و خبرگان نظری عرصۀ بازار و کسبوکار بوده است. تاکنون متغیرهای متعددی بر رفتارهای مصرفی اثرگذار شناخته شدهاند که از مهمترین و پایاترین آنها میتوان به دین و اخلاق اشاره کرد. در کشور ما تاکنون پژوهشهای چندانی برای بررسی این موضوع انجام نشده؛ ازاینرو، نیمرخ وضع اصول اخلاقی مصرفکنندگان ایرانی، نیازمند شفافیت و بررسی است. هدف اول این پژوهش، بررسی رفتار مصرفکنندگان ایرانی در موقعیتهای تردیدبرانگیز اخلاقی و در گام بعد، مقایسه با رفتار مصرفکنندگان کشورهای دیگر است. در این پژوهش از سنجههای استاندارد (با اعمال اصلاحاتی) بهره گرفتهایم و این سنجه با نمونهگیری طبقهای ـ خوشهای بین ۴۲۶ نفر از شهروندان استانهای تهران، البرز و قزوین توزیع شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد اخلاق مصرفکنندگان ایرانی وضع مقبولی دارد و باورهای اخلاقی زنان بهتر از مردان است. همچنین ایرانیان رعایت حقوق و توجه به اموال و دارایی دیگران را در مقایسه با منابع و اموال دولتی، بیشتر در حیطۀ اخلاق تعریف میکنند.
خلاصه ماشینی:
به دليل معماگونه بـودن ايـن موقعيت ها، تشخيص فعل اخلاقي از غيراخلاقي يا اندازٔە اخلاقـي بـودن آن بـراي بسـياري دشوار است ؛ براي مثال ، اگر کسي در فروشگاه بزرگي هنگام بررسي قيمـت کـالايي ناگهـان آسيبي جزئي به درپوش يا بسته بندي آن بزند، بايد گزارش کند يا خير؟ الگـوي مفهـومي پـژوهش ، متکـي بـه پـژوهش (١٩٩٢) Vitell &Muncy اسـت کـه (٢٠٠٤) Babakus et al آن را تعـديل کرده انـد؛ براين اسـاس ، رفتـار مصـرف کنندگان در موقعيت هاي ترديدبرانگيز، در سه بعـد منفعـت بـري فعـال از کـاري غيرقـانوني (بـا هزينـۀ ديگران )، منفعت بري غيرفعال (منفعلانه ) با هزينۀ ديگران و منفعت بري فعال از کاري ترديـد برانگيز جاي گرفته اند که در بخش هاي بعدي بيشتر تشريح ميکنيم .
نتـايج ايـن مطالعه را با پژوهش هايي که کشورهاي مختلف انجام شده اسـت ( Rawwas ;١٩٩٢ ,Vitell &Muncy ٢٠١١ :Butt et al ;١٩٩٨ :Chan et al ;١٩٩٤ :Rallapalli et al ;١٩٩٤ :et al) در جدول زير مقايسه کرده ايم : جدول ٤: ميانگين ابعاد و مقايسه رتبه ها با ديگر پژوهش ها ابعاد (به تصویر صفحه رجوع شود) رتبـۀ سـه بعـد در کشـور، مطـابق الگـوي گزارش شـده در پژوهش هـاي ديگـر اسـت ؛ افزون براين ، نتايج اين پژوهش نشان ميدهد کـه باورهـاي مصـرفي کشـور، در مقايسـه بـا الگوهاي گزارش شده از کشورهاي ديگر، به نسبت اخلاقيتر است .